Uitgebreid VN-rapport onder leiding van Spaanse wetenschappers: het probleem raakt inmiddels 95% van Europa

Het voelt misschien tegenstrijdig: in Nederland praten we de laatste jaren vaak over stortbuien en overstromingen, maar ondertussen groeit een veel hardnekkiger gevaar: de wereld wordt steeds droger.

Onlangs publiceerde de Verenigde Naties een diepgaande analyse, geleid door geofysicus Sergio Vicente-Serrano (CSIC) en de geografen van de Universiteit van Salamanca. Zij komen tot een alarmerende conclusie: meer dan driekwart van het aardoppervlak is sinds 1990 permanent droger geworden.

Tussen 1990 en 2020 kreeg zo’n 77,6% van onze planeet structureel te maken met drogere omstandigheden, vergeleken met de dertig jaar daarvoor. In diezelfde periode breidden droge gebieden zich uit met 4,3 miljoen km², dat is bijna een derde groter dan India – het op zes na grootste land ter wereld. Droge streken beslaan vandaag de dag 40,6% van al het land op aarde, als je Antarctica niet meetelt (dat is ongeveer 40% groter dan heel Europa).

Vroeger vocht de boer in Noord-Brabant of Gelderland vooral tegen wateroverlast, nu dreigen akkers uit te drogen en neemt de druk op waterreservoirs toe. De studie waarschuwt: als we niet snel ingrijpen en broeikasgassen stevig verminderen, zal nog eens 3% van de huidige natte gebieden veranderen in droge gronden voor het einde van deze eeuw.

“Dit rapport neemt eindelijk alle twijfel weg over de wereldwijde droogte-trend”, stelt Ibrahim Thiaw, hoofd van het VN-Verdrag voor de bestrijding van woestijnvorming. “Voor het eerst is wetenschappelijk bewezen dat uitdroging een existentiële bedreiging vormt voor miljarden mensen. Droogte komt en gaat, maar droogtegebieden zijn een permanente verandering die niet meer vanzelf verdwijnt.”

De oorzaak wijst direct naar klimaatverandering door menselijke uitstoot. Door energieproductie, industrie, verkeer en veranderingen in landgebruik stijgt de temperatuur wereldwijd. Meetreeksen zoals de mondiale droogte-index laten zien dat dit effect zich de afgelopen decennia razendsnel verspreidt.

Vooral Europa (bijna 96% van het grondgebied!) ervaart deze droogte, maar ook grote delen van de VS, Brazilië, Oost-Azië en Centraal-Afrika krijgen ermee te maken.

Slechts 22,4% van het landoppervlak werd juist natter – zoals delen van de centrale VS, de kust van Angola en stukjes Zuidoost-Azië. Maar de trend is onmiskenbaar: droge gebieden blijven uitbreiden, met ingrijpende gevolgen voor mens en natuur.

Volgens het rapport komen Zuid-Soedan en Tanzania procentueel het zwaarst in de problemen; in absolute cijfers neemt China de twijfelachtige koppositie in. En wereldwijd geldt: 40% van de landbouwgrond loopt groot risico. Meer droogte vergroot de kans op natuurbranden, vooral doordat bossen sneller afsterven in halfdroge regio’s.

Rond de 2,3 miljard mensen – meer dan een kwart van de wereldbevolking – wonen nu al in uitdrogende gebieden. Hier is desertificatie (landverwoestijning) een direct gevaar voor hun gezondheid en bestaanszekerheid.

Zonder actie voorspellen de onderzoekers dat tegen het einde van de eeuw tot 5 miljard mensen in droge gebieden zullen leven, waar de bodem uitput, water steeds schaarser wordt en hele ecosystemen kunnen verdwijnen.

In Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Zuid-Azië zijn nu al miljoenen mensen op de vlucht door droogte, en naar verwachting zal die migratie de komende decennia fors toenemen.

De gevolgen zijn enorm: van voedselprijzen in de Albert Heijn tot bedreigde natuur op de Veluwe. Een vijfde van al het land kan ingrijpend veranderen qua natuur, met het verdwijnen van bossen, het ontstaan van steppe en verlies van planten- en diersoorten.

Wat kunt u zelf doen? Minder water verspillen en kiezen voor lokale, duurzame producten helpt. Maar vooral: steun groene initiatieven in uw gemeente, maak het onderwerp bespreekbaar en houd de politiek scherp. Want het voorkomen van uitdroging van Nederland – en de wereld – is een kwestie waar we samen onze schouders onder moeten zetten.