Vanaf 2027 kunnen Nederlanders rekening houden met strengere regelgeving voor de verkoop van nieuwe kolengestookte ketels. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt namelijk aan een wet die de verkoop van dergelijke installaties tot een minimum beperkt. Volgens experts blijft de structurele vervuiling door huishoudens echter een grotere uitdaging dan enkel het ontmoedigen van kolenketels.

Is een verbod op haarden in 2027 realistisch?
Foto: Sandra Grünewald via Unsplash

Wat verandert er en voor wie geldt het?

De komende twee jaar mogen nieuwe vastebrandstofketels tot maximaal 300 kilowatt nog verkocht worden. Maar vanaf 2027 dreigt er in Nederland een totaalverbod, met als doel de luchtkwaliteit te verbeteren en de uitstoot van broeikasgassen fors terug te dringen. Die maatregel is streng, maar raakt slechts een beperkt deel van de huishoudens, vooral omdat het om volledig kolengestookte ketels gaat—die op dit moment nauwelijks nog verkocht worden in Rotterdam, Groningen of Utrecht.

Ketels en haarden: de uitzondering en de regel

In Nederland vindt u nu vooral gecombineerde kachels waarmee zowel hout als steenkool gestookt kan worden. De verkoop van puur kolengestookte ketels, meestal afkomstig uit Oost-Europese landen, is eigenlijk al minimaal. Veel Nederlandse fabrikanten leveren hun producten vooral nog aan buitenlandse afnemers. De nieuwe regels richten zich daarom vooral op de verkoop en het gebruik van steenkool, cokes, antraciet, bruin- en steenkool in eigen land.

Europese trend: strengere milieuwetgeving

Nederland volgt hiermee de koers die de hele Europese Unie vaart. Zowel Europa als de lokale overheden leggen strengere eisen op voor huishoudelijke verwarming. Dat is nodig, want ketels en kachels op vaste brandstof behoren nog steeds tot de grootste bronnen van schadelijke stoffen als fijnstof en het kankerverwekkende benzo(a)pyreen.

Waarom verandert er ondanks het verbod zo weinig?

De verwachte verbetering van de luchtkwaliteit blijft waarschijnlijk uit. Professionals uit de branche wijzen erop dat de grote problemen niet direct in de haarden of ketels zélf zitten, maar in hoe ze gebruikt worden. Veel huiseigenaren stoken bijvoorbeeld behandeld of nat hout, of zorgen voor onvoldoende ventilatie tijdens het stoken. Daardoor ontstaan naast rook ook meer giftige stoffen.

Veelvoorkomende fouten in het gebruik:

• Stoken met nat of bewerkt hout (zoals gelakt of geverfd hout)
• Onvoldoende luchttoevoer tijdens verbranding
• Brandhout opsluiten waardoor zuurstoftekort ontstaat

Al deze factoren vergroten de productie van giftige stoffen en fijnstof. En hoewel de regelgeving zich nu richt op de hardware (de ketel of haard), spelen menselijk gedrag en gebrek aan kennis een grotere rol dan u misschien verwacht.

Gezondheidsorganisaties luiden de noodklok

Ecologische en medische organisaties waarschuwen al jaren voor de gevolgen. Niet alleen benzo(a)pyreen, maar juist ook fijnstof (PM2.5) zijn verantwoordelijk voor duizenden vroegtijdige sterfgevallen per jaar, óók in Nederland. Vooral tijdens windstille, koude dagen in steden als Den Haag en Eindhoven loopt de concentratie flink op.

Grotere rol voor gemeenten bij smog

De nieuwe wetgeving voorziet ook in meer bevoegdheden voor lokale overheden. In smogsituaties kunnen gemeenten binnenkort het gebruik van haarden, ketels en kachels tot 300 kW zelfs verbieden—mits er een schoon alternatief voorhanden is, zoals stadswarmte of warmtepompen van Eneco of Essent. Nu mogen gemeenten vooral het autoverkeer reguleren, maar dus niet huishoudelijke bronnen van vervuiling aanpakken. Dit wordt dus eindelijk mogelijk in 2025.

Praktische tips voor duurzame verwarming in 2025

• Investeer in een moderne houtkachel of pelletkachel met keurmerk
• Gebruik uitsluitend droog, onbehandeld hout
• Overweeg alternatieven zoals warmtepompen of aansluiting op stadswarmte
• Vraag subsidies aan via uw gemeente (veel gemeenten hebben hiervoor budget gereserveerd)
• Laat uw installatie regelmatig controleren door een gecertificeerde specialist

Tot slot

De strijd tegen luchtvervuiling is niet alleen een kwestie van regels, maar vooral van bewust gedrag. Het Nederlandse beleid geeft gemeenten eindelijk de middelen in handen om écht in te grijpen. Voor de consument is het een kans om duurzamer én gezonder te gaan wonen. De komende twee jaar zijn bepalend: maakt u al plannen voor een milieuvriendelijke overstap?