Bomen in stedelijke gebieden – u ziet ze dagelijks in het park, langs de grachten of middenin drukke winkelstraten – zijn onmisbaar voor een leefbare stad. Toch is het voor bomen in steden ronduit lastig om te overleven. Klimaatverandering, ondoordachte aanplant en vervuiling vormen een serieuze bedreiging: veel bomen halen niet eens hun eerste jaren. Hoog tijd om te kijken hoe we de stedelijke natuur beter kunnen beschermen. Gelukkig hebben wetenschappers uit Brno hier een innovatieve oplossing voor gevonden die ook voor Nederlandse steden interessant is.

Waarom bomen in de stad essentieel zijn – en kwetsbaar

Het is geen geheim dat bomen in steden bijdragen aan het tegengaan van zogeheten ‘hitte-eilanden’. Denk maar aan warme zomerdagen in Rotterdam of Utrecht: onder de linden is het ineens een stuk aangenamer dan op het zonovergoten asfalt. Maar juist in deze stedelijke omgeving krijgen bomen het flink voor hun kiezen.

• Beperkte ruimte: De wortels krijgen vaak te weinig plek tussen kabels, leidingen en funderingen.
• Slechte bodemkwaliteit: De grond is soms arm aan voedingsstoffen, of bevat restanten van wegzout en chemische stoffen door intensief onderhoud.
• Gebrek aan water en zuurstof: Gebetonneerde stoepen en druk verkeer zorgen voor verdichte bodems, wat het zuurstof- en watertransport naar de wortels beperkt.

Het gevolg? Bomen groeien nauwelijks door, zijn kwetsbaar voor ziekten en ongedierte, en verdwijnen uiteindelijk uit het straatbeeld. Een gemiste kans, en zonde van het geld dat gemeenten als Amsterdam of Eindhoven aan deze aanplant besteden.

Een slimme innovatie: ‘injecteren’ tegen boomstress

Gelukkig is er hoop, en niet alleen in theorie. Onderzoekers van de tuinbouwfaculteit van de Mendel Universiteit in Brno experimenteren al enkele jaren met een vernieuwende techniek: bodeminjectie. Daarbij gebruiken ze een speciaal apparaat om luchtdruk in de grond te brengen, waardoor de bodem losser wordt. Vervolgens kunnen bij de wortels hydrogel (voor wateropslag), voedingsstoffen of bijvoorbeeld mycorrhiza-schimmels – een beproefde methode onder Nederlandse boomkwekers! – direct worden toegevoegd.

Het resultaat: de bodem krijgt meer lucht, het wortelstelsel herstelt sneller en bomen hebben minder stress. Het team voert sinds 2019 langdurige proeven uit, samen met lokale groendienst en gemeenten. Met slimme sensoren monitoren ze vochtigheid en temperatuur in de bodem, maar ook de groei en vitaliteit van bomen. De conclusie tot nu toe? Bodeminjectie verhoogt de overlevingskans van bomen op zware stadsplekken aanzienlijk.

Wat betekent dit voor steden als Den Haag of Groningen?

Ook steden in Nederland worstelen met dezelfde vraagstukken. Uit eigen ervaring weet ik: een verkeerd geplante boom in Amsterdam, hoe nobel het streven ook is, kan enorme problemen veroorzaken. Bomen die later in een wirwar van ondergrondse leidingen terechtkomen, worden vaak alsnog verwijderd. Het kost de gemeente niet alleen geld, maar zorgt ook voor onnodige schade aan de stadsnatuur.

Het devies: laat de aanplant altijd over aan specialisten die niet alleen rekening houden met de soort, maar vooral met de groeiplaats. Bodeminjectie kan daarbij een effectief hulpmiddel zijn, zeker op plekken waar de ruimte schaars is en de bodem uitdroogt of verdicht. Denk aan vernieuwde pleinen, schooltuinen of drukke winkelgebieden in Zwolle en Haarlem.

Praktische tips voor een toekomstbestendige stadsgroen

• Kies boomsoorten die passen bij de stedelijke omgeving en ons veranderende klimaat, zoals iepen, haagbeuken of de steeds populairdere honingboom.
• Werk samen met lokale groenexperts en volg adviezen over bodemstructuur en voedingsstoffen.
• Overweeg bodeminjectie als alternatief voor het vervangen van bomen die het moeilijk hebben.
• Let bij (her)inrichting van straten en pleinen op voldoende wortelruimte en voorkom onnodige betonering.

Laat u inspireren door voorbeelden uit Delft, waar innovatieve bodembeheer-projecten al langer zichtbaar resultaat geven. Zo bouwen we samen aan een groener, gezonder en prettiger stadsleven – voor nu én de toekomst.