De luchtkwaliteit in Nederland is in 2024 opnieuw flink verbeterd. Volgens het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) behoren de fijnstofwaarden en stikstofdioxideconcentraties inmiddels tot de laagste van het afgelopen decennium. Toch maakt de aanhoudende energiecrisis het risico op een verslechtering reëel, vooral als meer huishoudens kiezen voor goedkopere, minder schone verwarmingsopties.

Historisch schone lucht dankzij minder verkeer en industrie

De indrukwekkende cijfers van 2024 zijn geen toevalstreffer. Vooral de afgenomen productie in de industrie en het thuiswerken – wat in heel Nederland, van Rotterdam tot Groningen, nu gemeengoed is – hebben geleid tot minder uitstoot van schadelijke stoffen. De gemiddelde hoeveelheden fijnstof (PM10 en PM2,5) en stikstofoxide zijn in vrijwel alle meetstations, waaronder Amsterdam Oud-Zuid en Utrecht Lunetten, op het laagste niveau sinds 2015.

Pandemie positief voor luchtkwaliteit, crisis keert het tij?

Interessant is dat 2024 zelfs beter scoort dan het ‘coronajaar’ 2020, toen het land vrijwel stilstond en de lucht uitzonderlijk schoon was. Volgens luchtkwaliteitsexperts was het effect het grootst in stedelijke gebieden als Eindhoven en Den Haag, waar doorgaans veel verkeer is.

• Binnensteden boekten record laag fijnstof
• Buitenwijken en dorpen, zoals rondom Zwolle, zagen vergelijkbare positieve trends

Maar met de stijgende energieprijzen kiezen nu meer Nederlanders voor alternatieve, maar niet altijd schonere manieren om hun huis te verwarmen. Denk aan het veelgebruikte houtkacheltje of andere lokale installaties (“lokale stook”, zoals we in Utrecht horen zeggen). Dit kan de luchtvervuiling lokaal weer laten toenemen, zeker bij ongunstige weersomstandigheden.

Regionale verschillen: Noord-Brabant versus Rijnmond

Uit het rapport van het KNMI blijkt dat grote delen van het land, zoals Noord-Brabant en de Achterhoek, vrijwel altijd binnen de WHO-richtlijnen blijven. Toch zijn er probleemgebieden. In de regio Rijnmond – met name rond het havengebied van Rotterdam en industriestad Pernis – overschrijden enkele meetstations nog steeds de jaargemiddelde normen voor fijnstof en ozon.

• Stadscentra blijven kwetsbaar voor ozonpieken
• Hogere concentraties rond snelwegen en industrie

Volgens lokale metingen, bijvoorbeeld door het populaire platform Meet je Stad in Amersfoort, zijn er duidelijke verschillen binnen steden. Bewoners kunnen dus lokaal nog steeds overlast ervaren, ondanks de positieve landelijke trend.

Vooruitblik: Meer aandacht voor benzo(a)pyreen en houtrook

Het KNMI verwacht in mei 2025 meer te melden over het kankerverwekkende benzo[a]pyreen. Deze stof komt vooral vrij bij het stoken van hout en kolen, juist nu Nederlanders vaker grijpen naar de ouderwetse houtkachel of pelletkachel vanwege de hoge energiekosten. Verwacht wordt dat het aantal locaties dat de jaarlimiet voor benzo[a]pyreen overschrijdt, opnieuw toeneemt – vooral in dichtbebouwde woonwijken.

Bent u benieuwd naar de luchtkwaliteit in uw wijk? Check dan de recente cijfers bij Luchtmeetnet.nl of de gemeente, en let op eventuele gezondheidsadviezen tijdens koude periodes. Eén ding staat vast: onze individuele keuzes maken het verschil – of u nu kiest voor een moderne warmtepomp of een knapperend haardvuur.