Voor sommigen is een rommelige tafel vervelend, voor anderen ongepast gedrag. Maar als u al uit balans raakt door iemand die aan de overkant van het terras hoorbaar knaagt op zijn broodje, kan het zijn dat er meer speelt dan gewone irritatie. Veel mensen die zich niet kunnen concentreren wanneer iemand smakt, slurpt of luidruchtig ademt, hebben geen idee dat ze mogelijk met misofonie leven.

In Nederland komen we er steeds meer achter: misofonie is niet simpelweg ‘je aanstellen’. Het is een diepe, lichamelijke reactie op alledaagse geluiden – geluiden die voor anderen totaal onschuldig zijn, maar bij mensen met misofonie extreme spanning, angst of woede kunnen opwekken. Onderzoek uit de afgelopen jaren toont zelfs aan dat het brein van misofonen fundamenteel anders reageert. Waar u normaal gesproken zulke geluiden vluchtig registreert, ervaart iemand met misofonie meteen een emotionele stortvloed – alsof er direct gevaar dreigt. Medische wondermiddelen zijn er nog niet, maar er zijn wél manieren die echt verschil maken.

Kauwen, smakken, slurpen – we kennen het allemaal, maar voor sommige mensen worden deze geluiden ondragelijk.

Wat is misofonie en hoe uit het zich?

Het woord ‘misofonie’ betekent letterlijk ‘haat voor geluiden’. Maar het draait niet simpelweg om iets niet prettig vinden. Mensen die hiermee te maken hebben, krijgen een heftige, vaak oncontroleerbare reactie op specifieke geluiden zoals gesmak, gekauw, geslurp, ademhalen of het schrapen van nagels over stof. Waar de meeste mensen hoogstens wat ergernis voelen, kan voor misofonen zo’n geluid meteen een vloedgolf aan emoties veroorzaken. Niet door overgevoeligheid, maar omdat hun brein signalen anders verwerkt dan gebruikelijk.

Typische reacties op zo’n ’triggergeluid’ zijn plotselinge boosheid, paniek, trillen of zelfs de drang om meteen uit de ruimte te vertrekken. Soms komen daar misselijkheid, een fysieke pijnsensatie of een enorm gevoel van walging bij. Misofonie ontstaat vaak al tijdens de puberteit en kan serieuze invloed hebben op relaties op het werk, thuis of in sociale situaties. Zeker als de omgeving niet weet dat het gaat om een neurologische aandoening, niet om een ‘kort lontje’.

Opvallend: de meeste triggers zijn geluiden die andere mensen produceren. Het ruisen van regen, of de typische drukte van Utrecht Centraal, is meestal geen probleem. Maar het zachte klikken van een pen of het kuchen van een collega kan iemand met misofonie overspoelen. Deskundigen benadrukken daarom: misofonie is geen gehoorprobleem – het gaat om hoe uw hersenen emoties verwerken.

Gelukkig zijn er verschillende technieken om met misofonie om te gaan. Van therapie tot praktische hulpmiddelen.

Het brein werkt écht anders

Onderzoekers, waaronder het AMC in Amsterdam, gebruiken al jarenlang MRI-scans om misofonie te bestuderen. De scans tonen haarscherp aan: in de hersenen van mensen met misofonie vuren bepaalde gebieden véél sneller als er een triggergeluid klinkt. Vooral het gebied dat bij anderen een milde emotie zou veroorzaken, vuurt bij misofonen juist een snelkookpan van gevoelens af. Horen ze een trigger, dan maken als het ware meerdere hersendelen tegelijk overuren – ongebruikelijk bij doorsnee-geluiden. Het zijn vooral centra die te maken hebben met emoties als angst en woede, maar ook met beweging. Die unieke samenwerking maakt dat het brein een onschuldig geluid als ‘directe dreiging’ interpreteert, waardoor u snel, krachtig en – voor buitenstaanders misschien overdreven – reageert.

Recente studies laten zelfs zien dat mensen met misofonie opvallend empathisch zijn en sterk reageren op emoties van anderen. Volgens onderzoekers uit Nijmegen en Groningen zou de afkeer van menselijke geluiden deels een beschermingsmechanisme kunnen zijn: deze geluiden voelen als een inbreuk op hun persoonlijke ruimte, en dat ervaren misofonen als ongepast of zelfs pijnlijk.

Wat kunt u ermee? Praktische behandelingen en tips voor elke dag

Hoewel misofonie als officiële diagnose nog ontbreekt, zijn er steeds meer strategieën beschikbaar die echt helpen. Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt vaak genoemd als bewezen effectieve aanpak. Met een ervaren psycholoog werkt u aan het herkennen en veranderen van automatische gedachten en het minder heftig reageren op triggers. Daarnaast kan mindfulness, meditatie of noise-cancelling oordoppen (te verkrijgen bij lokale winkels zoals Kruidvat of HEMA) uitkomst bieden om uw omgeving te reguleren en spanning te verminderen. Veel mensen experimenteren ook succesvol met witte-ruis-apps of ontspannende muziek op Spotify.

Het belangrijkste is misschien nog wel: besef dat u niet alleen bent en dat deze gevoelens geen teken van zwakte zijn. Door het gesprek aan te gaan met familie, vrienden of collega’s en uit te leggen wat er gebeurt, ontstaat vaak direct meer begrip. En hoewel een simpele ‘oplossing’ nog niet bestaat, groeit het onderzoek naar misofonie ieder jaar. Met meer kennis groeit ook de acceptatie én het idee dat u niet hoeft te vechten tegen uzelf – maar samen met professionals op zoek kunt naar wat wel werkt.