De milieubeweging in Nederland, in het bijzonder Greenpeace, luidt opnieuw de noodklok. Zij maken zich grote zorgen over de recente onderhandelingen tussen Polen en Tsjechië rond de bruinkoolmijn Turów, en vrezen dat verdere compromissen nadelige gevolgen hebben voor het milieu én de mensen in de grensregio.

Greenpeace-protest voor het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Den Haag
Foto: Greenpeace – Peter van Bergen

Laatst bijgewerkt: 18 januari 2025

Onderhandelingen schieten tekort volgens experts

Op dinsdag 18 januari zijn in Warschau de gesprekken hervat tussen Tsjechië en Polen over de uitbreiding van de bruinkoolmijn Turów. Namens Nederland volgden veel betrokkenen de ontwikkelingen op de voet; de mijn heeft immers impact op de waterstand en luchtkwaliteit tot ver buiten de Poolse grens. Opvallend is dat ministers van beide landen – Anna Hubáčková (Tsjechië) en Anna Moskwa (Polen) – weigeren details te delen tot hun respectievelijke regeringen een akkoord bekrachtigen.

Juist deze geheimzinnigheid voedt het wantrouwen bij Nederlandse milieuorganisaties. Uitbreiding van Turów leidt al langer tot daling van het grondwater in Noord-Bohemen en aangrenzende regio’s, en vergroot het risico op droogte voor duizenden huishoudens. Ook heeft de EU eerder al een boete opgelegd aan Polen voor het voortzetten van de mijn – die tot op heden, zo bevestigt Brussel, nog altijd niet is betaald.

Polen speelt het hard: inzet grondwater op het spel

Volgens Duitse en Nederlandse nieuwssites overweegt Polen nu om eerder gemaakte afspraken over financiële compensatie te herzien en lagere uitkeringen te bieden voor de uitbreiding van Turów. Dit terwijl, zo stelt Greenpeace Nederland in hun recente persbericht, er juist extra eisen moeten worden gesteld. “De Turów-casus vraagt niet om gemakzuchtige deals, maar om een harde grens voor milieu en leefbaarheid. We zien Polen structureel tekortschieten in Europese afspraken, boetes ontwijken en het risico op watertekort negeren. Dáár moeten we als Europees blok juist scherp op zijn”, aldus Emilie Broens, campagnestrateeg bij Greenpeace Nederland.

Het sentiment bij omwonenden is vergelijkbaar: de zorgen dat de uiteindelijke overeenkomst onvoldoende garantie biedt voor milieuverantwoordelijkheid en gezondheid zijn allerminst weggenomen. Specialisten wijzen erop dat Polen de inzet verhoogt door tegelijkertijd te refereren aan de steenkoolmijn ČSM in Karviná (Tsjechië), tegenwoordig gerund door OKD. Volgens Poolse media gebeurt de exploitatie van ČSM inmiddels zonder grensoverschrijdende milieubeoordeling en zonder overleg met Polen – een duidelijk pressiemiddel.

Turów nog actief tot 2044?

Het verschil tussen de twee mijnen is evident: waar ČSM in Karviná volgens de laatste berichten dit jaar wordt gesloten, wil Turów in Polen doorgaan tot minimaal 2044. Dat is volgens Greenpeace onacceptabel. “Transformeer de regio versneld, faciliteer alternatieve werkgelegenheid en stop de mijnactiviteiten nú, anders mist het hele gebied straks recht op EU-steun voor eerlijke transitie,” stelt Broens.

Wat betekent dit voor Nederland?

• Grensoverschrijdende waterproblemen: Nederland, met haar kwetsbare waterbalans, kan lessen trekken uit het huidige conflict.
• Milieuwetgeving binnen de EU: Het niet naleven van Europese uitspraken en boetes is een urgent signaal naar de Europese Commissie en lidstaten als Nederland.
• Druk van lokale en supranationale belangen: Schimmige deals en politieke druk laten zien hoe complex milieubescherming in grensregio’s is.

Praktische tips: zo blijft u betrokken

• Volg de situatie rond Turów via nieuwsbronnen als NRC en De Volkskrant, want ook in 2025 blijft deze casus voorpaginanieuws.
• Onderteken petities van Greenpeace Nederland of Milieudefensie om aandacht te vragen voor grensoverschrijdende milieuproblemen.
• Stel vragen via Burgerplatforms als Plein2030, zeker als u in de grensstreek woont of werkt.

Tot slot

De discussie rond de Poolse mijn Turów legt opnieuw bloot hoe belangrijk strikte milieuregels en transparantie zijn – voor leefbaarheid én eerlijke samenwerking binnen Europa. Ongebreidelde mijnbouw vraagt om scherpe grenzen. Laat dit debat uw aanleiding zijn om blijvend aandacht te vragen voor het klimaat en het leefmilieu, ook dichtbij huis.