De landbouw in Nederland maakt de afgelopen jaren een opvallende omslag: steeds meer agrariërs zetten zich actief in voor het herstel van bodem en het behoud van biodiversiteit. Een van de belangrijkste trends is de toename van zogenoemde groenbemesters en tussengewassen. Die aanpak levert niet alleen gezondere akkers op, maar biedt ook letterlijk een feestmaal voor bestuivers als bijen en hommels.

Incarnaatklaver
Foto: nicholas_coder / Pixabay

Wie de velden tussen Groningen en Limburg in 2025 observeert, ziet ze steeds vaker: percelen waar niet alleen mais of tarwe groeit, maar juist kleurrijke planten als gele mosterd, phacelia en diverse klaversoorten. In het afgelopen decennium is het aandeel landbouwgrond met groenbemesters fors toegenomen. Die stijging komt deels door strengere regelgeving en beschikbaarheid van subsidies via onder andere het GLB, maar ook doordat boeren steeds meer belang hechten aan een gezonde bodem.

Het echte oppervlak is waarschijnlijk nóg groter

Volgens onderzoekers van de Universiteit van Wageningen worden deze tussengewassen nu op ruim 140.000 hectare ingezet. Dit betekent dat ongeveer vijf procent van ons akkerland tijdelijk bedekt is met planten die speciaal voor bodemverbetering worden geteeld. Maar dat is waarschijnlijk een onderschatting: veel agrariërs zaaien tussengewassen ook uit eigen initiatief, zónder subsidie aan te vragen—puur omdat ze de voordelen duidelijk merken.

Waarom zijn groenbemesters zo waardevol?

Het idee klinkt simpel, maar de effecten zijn groot. Planten als incarnaatklaver, witte mosterd en phacelia voorzien de bodem van organisch materiaal en stimuleren het bodemleven. Ze binden stikstof, verbeteren de bodemstructuur, beschermen tegen erosie én remmen de groei van onkruid. Hiermee beperken ze ook de noodzaak voor kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen, wat direct de lokale natuur ten goede komt.

Zoals Stanislava Hejduk van de Wageningen Universiteit zegt: “Een dichte groenbemester voorkomt niet alleen erosie, maar beschermt ook het grondwater tegen uitspoeling van nitraat. Daarnaast zijn bloemen van deze planten van groot belang voor insecten zoals bijen en zweefvliegen.”

Bijvriendelijk boeren: een win-win voor mens en natuur

Bestuivende insecten, zoals honingbijen en wilde bijen, verkeren al jaren in zwaar weer door monoculturen, verstedelijking en intensief gebruik van pesticiden. Door te kiezen voor diversere aanplant met tussengewassen brengen boeren niet alleen nieuwe kleur in het landschap, maar creëren ze grootschalige leefgebieden en voedselaanbod voor deze onmisbare dieren.

Een bijkomend voordeel van deze praktijk is dat er na de bloei een natuurlijke mulchlaag ontstaat—een beschermend tapijt dat de bodem beschermt tegen uitdroging en zonlicht. Dit maakt opvolgende teelten, bijvoorbeeld mais of aardappels, weerbaarder en productiever. En boeren rapporteren dat ze zelfs op hellende stukken grond beter kunnen telen, iets wat voorheen riskant was vanwege erosie.

• Praktische tips voor boeren:
• Kies een mengsel van snelgroeiende én diep wortelende soorten, afhankelijk van je bodemtype.
• Zaai direct na de oogst om zoveel mogelijk groei mee te pakken tot de winter.
• Maak gebruik van lokale mengsels zoals BlijeBij-Mix van De Zaadhandel, die speciaal op Nederlandse bijen is afgestemd.
• Overleg met collega-boeren of je samen kunt investeren in zaad en machines.

Veel boeren beseffen inmiddels: een gezonde bodem is het begin van alles. Natuurinclusieve landbouw vraagt om visie én lef, maar de voordelen zijn overtuigend—voor het boerenbedrijf, de natuur en voor ons allemaal. Misschien is dit wel hét moment om samen met je buurman te kijken wat er op jouw perceel mogelijk is.