Luchtvervuiling op het Europese continent is de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald. Strengere milieunormen, de modernisering van industrie en snellere overstap naar schone technologieën dragen hun steentje bij. Toch is luchtvervuiling nog jaarlijks verantwoordelijk voor honderdduizenden vroegtijdige sterfgevallen in Europa.
Smog boven Rotterdam, een bekend beeld op winterochtenden.
Meer dan 400.000 slachtoffers per jaar: een wake-up call
Volgens de nieuwste analyse van het Europees Milieuagentschap (EEA) blijft de luchtkwaliteit in Europa gestaag verbeteren. Toch zorgen stikstofdioxide, fijnstof (PM 2.5 en PM 10) en ozon nog steeds voor een schrikbarend aantal doden. In 2023 moesten meer dan 400.000 mensen vroegtijdig het leven laten als gevolg van luchtverontreiniging, aldus de EEA. Dat is bijna tien keer het aantal verkeersdoden in de EU.
Waar zitten de grootste probleemgebieden?
De cijfers zijn lokaal zeer verschillend. In landen als Tsjechië, Bulgarije, Kroatië, Polen, Italië en Roemenië werden de EU-grenswaarden voor gevaarlijke fijnstof (PM 2.5) ruimschoots overschreden. Dit type stofdeeltje is klein genoeg om diep de longen en zelfs de bloedbaan te bereiken, en kan allerlei giftige stoffen met zich meedragen.
Tegelijkertijd zijn er Europese landen die juist worden geprezen om hun schone lucht. Finland, Ierland, Estland en IJsland zitten onder de norm, vooral dankzij een sterke inzet op verduurzaming, schonere mobiliteit en streng milieubeleid. In Scandinavië en IJsland merken ze het verschil – minder auto’s met traditionele brandstof, meer investeren in openbaar vervoer, en strengere eisen voor fabrieken.
- 417.000 doden door fijnstof (alle soorten)
- 54.000 doden door stikstofdioxide
- 19.000 doden door ozon
Het zijn getallen die tot nadenken stemmen – zeker als u zich bedenkt dat deze sterfte deels te voorkomen zou zijn.
Modernisering en normering werpen vruchten af
Een lichtpuntje: sinds 2000 is er in Europa duidelijk vooruitgang. Volgens cijfers van de EEA zijn de emissies van de belangrijkste luchtvervuilers fors afgenomen – dankzij strengere eisen in verkeer en industrie. Ook uit de energiesector komt aanzienlijk minder vervuiling, hoewel de vooruitgang bij het verduurzamen van bestaande gebouwen en in de landbouw helaas achterblijft.
In Nederland zien we effecten van beleid terug: steden als Utrecht en Amsterdam investeren in milieuzones, elektrisch vervoer, en vergroenen bedrijventerreinen. Toch laten de kaarten van het RIVM zien dat er aan snelwegen en rond Schiphol nog veel werk te doen is.
Blik op de toekomst: ‘Nul vervuiling’ als doel
Virginijus Sinkevičius, in 2025 Europees commissaris voor Milieu, zegt het treffend:
“Het goede nieuws: dankzij milieumaatregelen neemt luchtverontreiniging af. Maar het slechte nieuws is dat het sterftecijfer nog onaanvaardbaar hoog blijft. Met de Europese Green Deal streven wij naar nul vervuiling. Alleen door de normen verder aan te scherpen en volledige aansluiting te zoeken bij de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie kunnen we gezondheid en natuur echt beschermen.”
Wat kunt ú doen als inwoner van Nederland?
- Overweeg vaker de fiets of het OV, zeker in regio’s als de Randstad.
- Kijk kritisch naar de energievoorziening in uw woning; groene stroom en isolatie maken verschil.
- Wees alert op lokale luchtkwaliteitsmetingen (denk aan apps als Luchtmeetnet of Airly) – vooral als u tot een risicogroep behoort.
Wist u dat? Op dagen met zware smog is het advies in grote steden als Rotterdam of Den Haag om ’s ochtends vroeg of juist na zonsondergang te sporten, als de fijnstofconcentratie het laagst is.
Het laatste woord
Het verhaal van de Europese luchtkwaliteit is zonder twijfel eentje van hoop en vooruitgang, maar ook een oproep om niet achterover te leunen. Of u nu in de polder woont of aan de gracht in de Randstad – een frisse neus verdient iedereen. Laten we stappen blijven zetten richting schone lucht voor iedereen!
