Op zondag kwamen enkele honderden mensen samen aan het Drielandenpunt van Nederland, Duitsland en Polen, bij Hrádek nad Nisou, om te protesteren tegen de geplande uitbreiding van de Poolse bruinkoolmijn Turów. Het protest trok niet alleen lokale bewoners, maar ook vertegenwoordigers van milieuorganisaties. De zorgen zijn groot – en met reden.

Protest tegen uitbreiding van de Turów-mijn. Foto: Luboš Pavlovič – Greenpeace

Wat bezielt de bewoners van de grensstreek?

Als je in deze regio woont, kun je de mijn soms letterlijk zien vanuit je keukenraam. De zorgen van de mensen hier zijn concreet en dagelijks voelbaar: de vrees voor het verlies van schoon drinkwater, stof dat overal doordringt, en het continue gebrom van zware machines zijn voor de bewoners geen abstracte milieuproblemen, maar harde realiteit. In de afgelopen jaren zagen veel huishoudens het grondwaterpeil dalen. Ook werd het leefklimaat slechter door geluidsoverlast en toenemende luchtvervuiling.

Turów-mijn krijgt toch groene licht voor zes jaar langer graven

De elektriciteitscentrale Turów, die draait op steenkool uit deze mijn, is volgens recente rapporten één van de grootste uitstoters van broeikasgassen in de hele regio. Ondanks het verlopen van de mijnvergunning in april 2025, gaf de Poolse regering exploitant PGE groen licht om tot minstens 2031 door te gaan met mijnbouw. Dit gebeurde tegen de wil in van niet alleen de Nederlandse en Duitse buren, maar ook regionale overheden in eigen land. Protesten vanuit bijvoorbeeld de provincie Gelderland en lokale Duitse gemeenten lijken tot nu toe vooral op dovemansoren te vallen in Warschau.

Als redacteur die eindeloos veel regionale protesten heeft gevolgd, zie ik duidelijk: deze situatie symboliseert de groeiende spanning rond fossiele brandstoffen in Europa.

GroenLinks, waterschap en burgers: samen in actie

De afgelopen zomer werden petities gestart, ondertekend door inwoners uit de hele regio en gesteund door lokale politici en milieuorganisaties zoals Milieudefensie en Greenpeace. De petitie werd zelfs naar het Europees Parlement in Brussel gestuurd. Daar stelde de commissie Petities vast dat de uitbreiding van de Turów-mijn mogelijk in strijd is met Europese milieuwetten, zoals de Kaderrichtlijn Water en de richtlijn Luchtkwaliteit.

Europese reactie en het vervolg

Het Europees Parlement vroeg de Poolse regering in een officiële brief om uitleg en uitte ernstige bezorgdheid. Tegelijkertijd krijgt de petitie steeds meer steun vanuit Europese volksvertegenwoordigers uit Nederland en Duitsland, mede doordat het verminderen van fossiele brandstoffen in 2025 centraal staat in de Brusselse energiediscussie.

Opvallend is dat steeds meer Nederlandse waterschappen zich uitspreken over grensoverschrijdende waterproblematiek. Want hoe je het ook wendt of keert, dalend grondwater houdt geen rekening met grenzen. Bewoners zijn sterk, maar voelen zich vaak niet gehoord. Hopelijk dwingt de Europese aandacht alsnog tot heroverweging in Polen.

Waarom raakt dit ons allemaal?

• Uitbreiding van de mijn bedreigt niet alleen Poolse dorpen, maar ook Nederland en Duitsland via het grondwater.
• Luchtkwaliteit verslechtert – broeikasgassen kennen geen grenzen.
• Het conflict laat zien dat regionale samenwerking in Europa belangrijker is dan ooit.

Wat kunt u doen?

• Ondersteun initiatieven van lokale gemeenten en milieuorganisaties.
• Blijf op de hoogte via regionale media als NRC en De Correspondent.
• Overweeg de petitie te tekenen als deze openstaat voor Europese burgers.
• Praat erover! Regionale milieuproblemen zijn een gedeelde verantwoordelijkheid.

Weet u zelf nog een inspirerend voorbeeld van regionale samenwerking? Deel het vooral met uw netwerk of (plaatselijke) media. Samen kunnen we ervoor zorgen dat grensoverschrijdende vraagstukken als dit hoog op de agenda blijven staan.