Een groep milieuactivisten heeft de bruinkoolmijn Vršany nabij Most bezet. Een deel van hen werd inmiddels aangehouden door de politie. De actievoerders willen een direct einde aan de mijnbouw, die mogelijk tot 2052 voortduurt, en dringen aan op de onmiddellijke sluiting van de nabijgelegen verouderde kolencentrales Počerady en Chvaletice van de energieproducent ČEZ.

Waarom kiezen activisten juist nu voor Vršany?

Meer dan honderd mensen, afkomstig uit dertien verschillende milieuorganisaties zoals Greenpeace, Hnutí DUHA (het Tsjechische Milieubeweging), Fridays for Future en lokale initiatieven, betraden vanochtend de open bruinkoolmijn in Vršany. De mijn valt onder het energiebedrijf Czech Coal, dat in de Tsjechische regio’s een bekende speler is.

Met de actie ‘Konec uhlí #nu’ (“Stop Kolengebruik #nu”) vragen de activisten aandacht voor de schadelijke impact van nog langer doorgaan met kolenwinning. Exploitanten – en dan niet alleen hier, maar bij alle Tsjechische mijnen – worden opgeroepen hun activiteiten zo snel mogelijk stop te zetten. Ook de omliggende, sterk verouderde energiecentrales zoals Počerady staan in de schijnwerpers.

Kritiek op oude kolencentrales: gevaar voor mens en natuur

De kolencentrale van Počerady, nog steeds eigendom van energiespeler ČEZ, geldt als een van de ernstigste vervuilers van het land. Dit soort centrales zijn het doelwit van de jongere generatie klimaatactivisten, die er alles aan doen ze eerder te sluiten dan de geplande data. Vooral Počerady en Chvaletice krijgen veel kritiek te verduren.

In de regio Most neemt de druk van milieuclubs de laatste jaren snel toe. Dat heeft alles te maken met het plan om in de mijn van Vršany nog tot 2052 kolen te blijven delven, terwijl er landelijk druk wordt gezet om al in de jaren 30 afstand te nemen van fossiele energie.

De politie heeft inmiddels een deel van de activisten aangehouden die het terrein betraden, zo bevestigt het initiatief Limity jsme my via Facebook. Protesten gaan overigens door – niet alleen bij de mijn zelf, maar ook bij de centrale Počerady.

Ook in grensregio speelt de strijd om kolen verder op

Greenpeace Tsjechië protesteerde recent ook mee bij Turów, een andere mijn vlak bij de Tsjechisch-Poolse grens. Honderden mensen uit Tsjechië, Polen én Duitsland – waaronder burgemeesters van getroffen dorpen – kwamen samen om zich uit te spreken tegen uitbreiding van deze mijn. De discussie rond Turów loopt al jaren en kwam zelfs bij het Europees Parlement op tafel.

Belangrijkste zorgen zijn het slinken van het aanwezige grondwater voor dorpen in de buurt, maar ook klachten over geluidsoverlast en luchtvervuiling nemen toe. Ondanks protesten besloot de Poolse overheid de bedrijfsvergunning voor de mijn recent met zes jaar te verlengen. Voor veel bewoners van de grensstreek onbegrijpelijk, gezien de actuele klimaatdoelen waar Nederland, Duitsland en de EU zich aan proberen te houden.

Wat betekent dit voor Nederland?

Hoewel het op het eerste gezicht een regio-issue lijkt, raakt deze discussie ook Nederland. Onze energievoorziening wordt steeds groener, maar contracten met Oost-Europese producenten en afhankelijkheid van import zijn nog steeds een feit. Het laat zien hoe ingewikkeld de energietransitie in 2025 nog steeds is – en dat activisme aanhoudt, tot diep in Europese buurlanden.

Wat kunt u als inwoner van Nederland doen? Support lokale initiatieven voor schone energie, volg de ontwikkelingen bij onze oosterburen en durf het gesprek aan te gaan over uw eigen energieverbruik. Want verandering begint niet alleen in de politiek, maar ook bij u thuis.