De impact van luchtvervuiling op mensen is door talloze studies bevestigd. Maar hoe zit het met bijen? Onderzoekers van het National Centre for Biological Sciences (NCBS) in India doken in dit onderbelichte onderwerp en kwamen tot opvallende conclusies die ook voor Nederland relevant zijn.

Foto: Pixabay & Pexels

Iedereen die weleens langs de A10 in Amsterdam fietst of in de omgeving van Rotterdam werkt, weet het: luchtvervuiling is overal. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ademt ruim 90% van de wereldbevolking lucht in die ongezond is door fijnstof en giftige stoffen, afkomstig uit verkeer, industrie en energieproductie.

Onderzoekers hebben inmiddels stapels data over hoe deze vervuilde lucht onze gezondheid schaadt – denk aan longproblemen en hartziekten. Maar verrassend genoeg zijn er nog relatief weinig studies naar de gevolgen voor dieren en planten die dezelfde lucht inademen. En dat terwijl bijen een cruciale rol spelen in ons dagelijks leven.

Fijnstofdeeltjes en zware metalen op het lijfje van Indiase honingbijen

De onderzoekers richtten zich op de oosterse honingbij (in India de meest voorkomende soort). Hun bevinding? Slechte luchtkwaliteit maakt bijen kwetsbaarder. Door giftige stoffen worden ze sneller ziek, leven ze korter en gaan ze trager bloemen bestuiven – met alle gevolgen voor de natuur en onze voedselvoorziening.

Voor het onderzoek werden bijen gebruikt van de relatief schone groene campus van het onderzoeksinstituut, én uit een drukke industriële wijk van Bangalore. Terwijl de bijen uit de groene zone vooral bedekt waren met stuifmeel, vond men op bijen uit de industriële zone opvallend veel PM10-deeltjes (fijnstof kleiner dan 10 micron). Onder de microscoop bleek dat deze piepkleine stofdeeltjes zware metalen als lood, arseen en wolfraam bevatten.

Fijnstofdeeltjes als PM10 – en nog kleinere PM2.5 – zijn berucht omdat ze gemakkelijk de longen binnendringen, zowel bij mensen als dieren. Daar gaan ze over in het bloed en stapelen zich op in organen. Langdurige blootstelling, zeker aan giftige metalen, is bijzonder schadelijk. Dit geldt evenzeer voor bijen als voor mensen, al trekken bijen doorgaans minder media-aandacht.

Waarom bijenbescherming in Nederland geen overbodige luxe is

Bijen zijn onmisbaar voor Nederlandse landbouw en natuur. Zonder bestuiving door bijen en andere insecten zou er nauwelijks fruit, groente of bloemen zijn op onze borden van winkels als Albert Heijn en PLUS. Steeds meer onderzoeken, zoals dat van het NCBS, bevestigen dat menselijke invloed – vooral via luchtvervuiling en intensieve landbouw – het moeilijk maakt voor insecten om te overleven.

Zeker nu steden als Utrecht en Eindhoven verder uitbreiden, waarschuwen deskundigen dat vervuiling alleen maar toeneemt. Als deze trend doorzet, kan de afname van bijenpopulaties dramatische gevolgen hebben voor onze voedselproductie en biodiversiteit. Nieuw beleid, zoals groene daken in Rotterdam of bloemenlinten langs snelwegen, is daarom geen luxe maar noodzaak.

Praktische tips: zo helpt u de bij in uw eigen omgeving

• Plant inheemse bloemen en struiken in uw tuin of op balkon – denk aan wilde tijm, klaproos en lavendel.
• Gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen: kies liever voor biologische alternatieven.
• Zet tijdens zomerse periodes een ondiep schaaltje water buiten voor dorstige bijen, met steentjes als landingsplaats.
• Steun lokale initiatieven zoals de Nederlandse Bijenstichting of word lid van een buurtmoestuin.

Het beschermen van bijen is geen ver-van-uw-bed-show uit India, maar iets dat direct invloed heeft op uw dagelijkse leven – in Amsterdam, Groningen of Maastricht. Elke positieve stap in uw eigen omgeving helpt. Dus de volgende keer dat u een bij ziet zoemen in de tuin, weet: ze zijn druk met werk dat ook u direct raakt.