Vaders die een kind willen, doen er goed aan gezonder te eten: lager cholesterol en minder risicofactoren kunnen een direct effect hebben op de gezondheid van hun dochters. Dat blijkt uit nieuw onderzoek.

Hart- en vaatziekten blijven de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland – volgens recente cijfers van het RIVM kost het jaarlijks meer dan 38.000 mensen het leven. Hoge bloeddruk, een welbekend probleem in onze samenleving, is daarbij een van de grootste boosdoeners. Iedereen kent inmiddels het belang van gezond eten, maar recent onderzoek wijst uit dat niet alleen vrouwen, maar ook mannen hun verantwoordelijkheid moeten nemen vóór de zwangerschap.

Een team van de Universiteit van Californië, geleid door dr. Changcheng Zhou, ontdekte iets opvallends bij muizen: als het vaderdier een dieet volgde met veel cholesterol, bleek het risico op hart- en vaatziekten bij zijn dochters aanzienlijk te stijgen – zelfs als die dochters zelf gezond aten. De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het toonaangevende vaktijdschrift JCI Insight. Het bijzondere: dit negatieve effect trad uitsluitend op bij vrouwelijke nakomelingen.

Hoe zijn ze tot deze conclusie gekomen? De onderzoekers voerden mannelijke, genetisch aangepaste muizen een cholesterolrijk dieet, wat leidde tot een verhoogd vetgehalte in hun bloed (hyperlipidemie). Vervolgens werden deze mannetjes gekoppeld met vrouwtjes die wél gezond aten. Hun nakomelingen kregen óók gezonde voeding, maar: bij de vrouwelijke muizenbaby’s verdubbelde of verdrievoudigde het ontstaan van aderverkalking.

Lange tijd dachten wetenschappers dat spermacellen alleen genetische informatie overdroegen. Maar uit recente inzichten blijkt dat omgevingsfactoren zoals voeding, blootstelling aan schadelijke stoffen en stress ook de kwaliteit van het erfelijk materiaal in het sperma – specifiek het RNA – beïnvloeden. Hierdoor kunnen vaders onbewust risico’s meegeven die nog generaties doorwerken.

RNA lijkt op DNA en is essentieel voor talloze lichaamsprocessen. Het zit in iedere levende cel, van mensen tot virussen. Kleine aanpassingen in dit RNA kunnen grote gevolgen hebben, zoals dit onderzoek dus onderstreept.

Dr. Zhou benadrukt het belang voor mannen die aan gezinsuitbreiding denken: “Een gezond, cholesterolarm dieet en actief werken aan minder risicofactoren zijn aanrader. Uw eigen leefstijl heeft mogelijk directe invloed op het hart van uw toekomstige dochter.” Beseft u dat uw spermagegevens veel meer informatie overdragen dan alleen DNA!

Het onderzoek focuste vooral op aderverkalking (atherosclerose) – een ontstekingsproces waarbij cholesterol, vet en andere stoffen zich opstapelen in de vaatwanden. Naarmate deze zogeheten ‘plaque’ verhardt, worden de bloedvaten nauwer. Het gevolg is minder doorgang, een slechtere doorbloeding van vitale organen en uiteindelijk een hoger risico op infarcten.

Wat is er nieuw? In het sperma van muizen die ongezond aten, vonden de onderzoekers gewijzigde, zogeheten ‘niet-coderende kleine RNA-moleculen’. Die spelen een rol in het activeren of juist remmen van bepaalde genen. Interessant genoeg konden deze kleine stukjes RNA al tijdens de allervroegste levensfase van invloed zijn op het ‘aan- of uitzetten’ van cruciale genen bij het embryo.

Volgens het Californische team wordt de invloed van de leefstijl van toekomstige vaders nog altijd zwaar onderschat. “Methodologisch is het lastig,” zegt Zhou, “maar de tijd is rijp om het vaderlijke aandeel in de ontwikkeling van chronische ziektes bij kinderen serieus te nemen.” Hij hoopt dat deze resultaten de start vormen voor meer onderzoek in Nederland en daarbuiten – want tot nu toe lag de nadruk vooral bij de moeder.

Praktische tip: Wilt u in de toekomst kinderen? Overweeg dan eens kritisch uw eigen voedingspatroon. Minder vette snacks uit de supermarkt, vaker verse groenten van de markt of groenteboer, en meer bewegen – het zijn kleine aanpassingen die mogelijk een groot verschil maken voor de gezondheid van uw dochter.