Baanbrekend nieuws uit Italië: een vondst bij een Romeins depot kan ons begrip van oude technologie compleet veranderen

• Enorme asteroïde tegen de maan: volgens nieuw onderzoek mogelijk bron van leven op aarde
• Hartverwarmende beelden: gorilla speelt in de regen en verovert massaal harten online

De prestaties van het Romeinse Rijk blijven nog altijd indrukwekkend én voer voor discussies. Denk maar aan hun uitmuntende wegenstelsel, ingenieuze aquaducten en imposante vestingen – het zijn bewijsstukken van een uitzonderlijke bouwkunst en organisatievermogen die je nu nog op talloze plekken in Europa aantreft.

Dit keer draait het echter niet om een enorm bouwwerk, maar om iets veel kleiners dat voor een ware sensatie bij archeologen en fysici zorgt. Want recent is er een object ontdekt, dat volgens alles wat wij weten, nooit in die tijd had kunnen bestaan.

In de Romeinse stad Aquileia in het noordoosten van Italië – een plek die de afgelopen jaren furore maakt met verrassende vondsten die het kunnen opnemen tegen Pompeii – stuitte een onderzoeksteam op een materiaal dat eigenlijk alleen met de meest geavanceerde technologie uit de 21e eeuw geproduceerd kan worden.

Een vondst die geschiedenis uitdaagt

Wat is er precies gevonden? In het opgegraven materiaal uit Aquileia bleken zich zogeheten fotonische kristallen te bevinden; een soort kristallen die, zo bleek uit onderzoek van onder andere Andro4all, doorgaans uitsluitend met moderne nanotechniek gefabriceerd worden. Hoe konden deze in hemelsnaam in Romeins Italië terechtkomen?

Hoofdonderzoekers, Giulia Guidetti en Fiorenzo Omenetto van Tufts University in de VS, dachten aanvankelijk dat het gewoon oude Romeinse glasscherven waren – misschien restjes van een vaas, zoals je ze vaker vindt in Zuid-Europa.

Een diepgaander analyse bracht echter iets veel bijzonderders aan het licht. Het bleek om een kristal te gaan dat licht op atoomniveau extreem nauwkeurig kan reflecteren en filteren: een mate van controle die ver buiten het kunnen van de Romeinse technologie lag. Giulia Guidetti zelf noemt het “een leerboekvoorbeeld van een nanofotonisch component”, wat de exclusieve eigenschappen onderstreept.

Hoewel fotonische kristallen in de natuur voorkomen – denk aan de iriserende schubben bij sommige vissen – zagen experts ze nog nooit bij Romeinse artefacten. De vondst is volslagen onverwacht en roept veel nieuwe vragen op. Door hun bijzondere “Bragg-stapel”-structuur, met lagen siliciumdioxide van wisselende dichtheid, reflecteren ze bovendien een unieke gouden gloed: een technisch kunststukje dat je met het blote oog opvalt.

Nieuwe vragen en vooruitzichten voor een onverwachte technologie

Hoe is het mogelijk dat een materiaal, dat anno 2025 vrijwel uitsluitend in hightech laboratoria wordt gekweekt, op een tweeduizend jaar oude Romeinse vindplaats belandt? De ontdekking zet de wetenschappelijke wereld bol van de speculaties en hypotheses.

Eén van de opvallendste verklaringen – hoe vergezocht die in eerste instantie ook klinkt – is dat de Romeinen zelf op de een of andere manier tot deze geavanceerde technologie zijn gekomen. Dat zou betekenen dat hun kennis op het gebied van natuurkunde en materiaalkunde veel verder reikte dan we altijd dachten.

De verdere studie van dit unieke kristal zou wel eens grote gevolgen kunnen hebben. Door te achterhalen hoe zo’n bijzonder glas ooit ontstaan is, komen we misschien achter geheel nieuwe methoden voor de productie van moderne materialen – en dat kan zelfs innovatieve toepassingen in hedendaagse industrieën opleveren.

Fotonische kristallen spelen nu al een sleutelrol in vooruitstrevende sectoren als optica, telecommunicatie en defensie, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van perfecte camouflage. Deze vondst bevestigt dat het Romeins erfgoed ons nog altijd weet te verrassen – en misschien wel dwingt om onze geschiedenis én onze blik op technologie bij te stellen.