“Om één jaar aan CO₂-uitstoot vast te leggen, zou je een oppervlakte gelijk aan de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, China én Rusland moeten bebossen,” stellen onderzoekers in 2025.

De strijd tegen klimaatverandering raakt ons allemaal. De groeiende CO₂-uitstoot dwingt ons creatief te denken. Bomen planten lijkt voor velen hét directe antwoord op teveel CO₂. Maar wist u dat een boom pas na twintig jaar écht netto CO₂ begint op te nemen? In de eerste twee decennia stoot hij gemiddeld juist méér uit dan hij opneemt. Vier jonge boompjes lossen dus minder op dan één volwassen exemplaar. Zoals Kári Helgason, directeur van de Europese milieugroep CarbFix, scherp samenvat: “We hebben miljoenen jaren oude fossiele bomen opgegraven, en verbrand in nauwelijks een eeuw. We kunnen onmogelijk genoeg bomen planten om al die uitgestoten CO₂ terug te draaien; dat punt zijn we al voorbij.”

Toch groeit de hoop – vaak sneller dan de wetenschap – op commerciële boomplantages als oplossing voor te veel uitstoot. Volgens een onderzoek in Trends in Ecology and Evolution brengen die plantages niet alleen het milieu, maar ook biodiversiteit en andere ecosystemen in gevaar. De kern? Beter is het om bestaande, gezonde ecosystemen te beschermen en herstellen.

“De samenleving lijkt de waarde van tropische ecosystemen terug te brengen tot enkel ‘hoeveel CO₂ er wordt vastgelegd’,” verklaart hoofdonderzoeker Jesús Aguirre-Gutiérrez. “Maar beleid moet zich niet enkel richten op CO₂, maar óók op het behoud van biodiversiteit.”

Tropische gebieden – bossen, grasvlakten en savannes – zijn geliefd voor aanplantprojecten vanwege het snelle boomi groei en de vlotte vastlegging van koolstof. Maar vaak betekent aanplanten: bossen vestigen waar er nog nooit bossen waren, met name in zelfs ongerepte graslanden.

Het klinkt logisch dat boomplantages klimaat én biodiversiteit ten goede komen, maar uit ervaring blijkt meestal het tegendeel. Tropische ecosystemen bieden ongekende soortenrijkdom én zorgen voor zaken als schoon water, gezonde bodem en bestuiving. Carbonplantages zijn veelal monoculturen, wereldwijd gedomineerd door vijf boomsoorten (teak, mahonie, ceder, eik en acacia) – vooral bedoeld voor hout of pulp, niet voor herstel van natuurlijke processen.

• Biodiversiteit daalt snel: In de Braziliaanse savanne leidde 40% meer bosbedekking tot 30% minder plant- en mierensoorten.
• Waterhuishouding verslechtert: Plantages trekken het grondwater omlaag en verminderen stroompjes.
• Bodem wordt zuurder: Slecht nieuws voor omliggende landbouw én natuur.

Daarbij zijn de mogelijkheden ook qua koolstofopslag beperkt. Volgens de onderzoekers zou, om ál onze jaarlijkse uitstoot te neutraliseren, een oppervlakte gelijk aan de VS, VK, China én Rusland samen moeten worden bebost. In Nederland is dit praktisch onmogelijk, en wereldwijd zelfs nauwelijks voorstelbaar.

En hier schuilt nóg een probleem: investeren in ‘carbon credits’ is aantrekkelijk voor bedrijven. Een ton CO₂ vastleggen is meetbaar en omzetbaar in geld; soortenrijkdom, schoon water of gezond landschap veel minder. Zo raken wezenlijke waarden uit beeld.

Welke aanpak werkt dan wél?

Volgens de onderzoekers is het tijd voor prioriteiten. Zet natuurherstel, bescherming van bestaande natuur (denk aan de Veluwe of Zuid-Limburgse heuvellandschap) en behoud van lokale ecosystemen op de eerste plaats – zelfs bóven het planten van nieuwe bomen. Laat het economische model van snelle CO₂-compensatie niet het hoofddoel zijn. Kwaliteit vóór kwantiteit, met oog voor alles wat natuur onze samenleving te bieden heeft.

Praktische adviezen voor u:

• Investeer in lokale natuurorganisaties die gericht zijn op biodiversiteit, zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer.
• Kies voor natuurvriendelijke tuinplanten en laat delen van uw tuin verwilderen voor lokale soorten.
• Wees kritisch bij CO₂-compensatie: vraag waarin écht geïnvesteerd wordt – herstel van bestaande natuur is vaak effectiever dan boomplantages.
• Informeer uzelf bij initiatieven als Klimaatstichting HIER over écht effectieve klimaatmaatregelen.

Kortom: bomen zijn waardevol, maar ze vormen geen wondermiddel voor het klimaatprobleem. Door natuur te beschermen én verstandig te herstellen, maken we meer impact – ook in ons eigen land.