Voorlopig gesloten voor publiek om het baanbrekende archeologisch onderzoek te beschermen

• Omheinde opgraving, afgedekt met zeil en restanten — hier werd onder meer een Neanderthaler-vingerafdruk ontdekt van 43.000 jaar geleden
• Archeologen vinden recent ook het graf van een middeleeuwse ‘vampier’ — bewijs hoe rijk de bodem hier is

Wist u dat de oudste door mensen gebouwde constructie ter wereld niet in Egypte of Turkije staat, maar vlakbij huis in Griekenland? In de Theopetra-grot in Thessalië bouwden bewoners zo’n 23.000 jaar geleden een stenen muur om zichzelf te beschermen tegen de ijzige kou van de laatste ijstijd. Dat is duizenden jaren vóór de piramides, ja zelfs ouder dan Stonehenge.

De Theopetra-grot ligt verscholen in een kalkstenen heuvel dichtbij het gelijknamige dorp. Wat deze plek uniek maakt, is het in één laag bewaarde bewijs van meer dan 130.000 jaar menselijke aanwezigheid: van het Midden-Paleolithicum tot het Neolithicum. Hier vind je sporen van het dagelijks leven van onze vroege voorouders: van vuurplaatsen en werktuigen tot de in de grond achtergebleven voetafdrukken van spelende kinderen.

Met een innovatieve onderzoeksmethode — optisch gestimuleerde luminescentie (OSL) — konden wetenschappers het bouwjaar van de bekende muur bepalen: ongeveer 23 millennia geleden. Waarom bouwden ze die muur? Alles wijst op bescherming tegen het extreme klimaat tijdens de ijstijd. Een bijzonder staaltje aanpassingsvermogen, en een bewijs dat menselijke innovatie veel ouder is dan we lang dachten.

Deze constructie is geen losse stapel stenen, maar een bewuste, functionele creatie. Daarmee schuift Theopetra de drempel voor georganiseerde bouwkunst duizenden jaren naar voren. Vergelijk: lange tijd werd gedacht dat de vroegste complexe nederzettingen, zoals Çatalhöyük in het huidige Turkije, rond 7.400 v.Chr. ontstonden. Theopetra verpulvert dat tijdschema.

Alledaags leven in een prehistorische grotheuvel

De vondsten in Theopetra zijn fascinerend: stenen werktuigen, resten van vuur, zelfs alternatieve brandstoffen zoals turf en mest — logisch, als hout eenmaal schaars werd. Dit laat zien hoe vindingrijk en leergierig deze gemeenschappen waren, en dat kennis daadwerkelijk werd doorgegeven, zelfs over verschillende generaties (en menssoorten) heen.

Niet alles draait hier om overleven: de afdrukken van kinderhanden, samen met huiselijke gebruiksvoorwerpen, schilderen een beeld van een stabiel gezinsleven in schuilplaats Theopetra.

Vandaag de dag is de grot een essentiële vindplaats voor archeologen wereldwijd — het levert inzichten over de kiem van architectuur, maar vooral het gemeenschapsleven in prehistorisch Europa. Dankzij deze lange, ononderbroken bewoningsgeschiedenis kunnen onderzoekers bijna bladzijde voor bladzijde het dagelijks leven en de sociale structuur van onze verre voorouders reconstrueren.

Let op: Hoewel Theopetra razend populair is onder archeologen, blijft de grot sinds 2022 gesloten voor bezoekers, ter bescherming van het kwetsbare erfgoed en lopende studies. En juist dat simpele muurtje bleek een sleutel; het daagt ons beeld van onze voorouders radicaal uit en laat zien hoe zij, net als wij, hun omgeving naar hun hand probeerden te zetten en een basis voor de toekomst bouwden.