Nieuwe inzichten tonen: piramides waren niet enkel voor de elite
Als u aan Egypte denkt, doemen de monumentale piramides meteen op als hét ultieme symbool van macht en exclusiviteit. Maar recente opgravingen in Tombos, in het noorden van Soedan, zetten deze diepgewortelde overtuiging op losse schroeven.
Onderzoekers troffen in deze regio botresten aan van mensen uit verschillende sociale lagen, wat suggereert dat de Egyptische uitvaarttradities veel gelaagder waren dan we tot nu toe aannamen.
Opgravingen herschrijven het verhaal van de Egyptische begrafeniscultuur
In Tombos, ooit onderdeel van het Egyptisch rijk zo’n 3500 jaar geleden, kwamen niet alleen overblijfselen van farao’s en hoogwaardigheidsbekleders aan het licht. Integendeel: veel skeletten vertonen sporen van zwaar lichamelijk werk – een aanwijzing dat onder meer ambachtslieden en arbeiders hier begraven lagen.
Vroegere studies in dit gebied brachten al vrouwelijke skeletten van verschillende leeftijden aan het licht – sommigen met sporen van chronische ziekten – én kindgraven met persoonlijke bezittingen. Een publicatie uit 2025 in het “Journal of Anthropological Archaeology” bevestigt nu: ook minder bevoorrechte lagen kregen hun laatste rustplaats in piramides.De gedachte dat piramides uitsluitend voor de elite waren, is daarmee stukgeslagen.
Een frisse blik op de sociale rol van piramides
Het archeologisch team werkte ruim tien jaar aan deze opgravingen en gebruikte geavanceerde biomoleculaire en isotopische analysetechnieken. Door begraafvormen – van piramides tot ondergrondse kamers en grafheuvels – te vergelijken, kwamen duidelijk verschillen in fysieke belasting van de begravenen naar voren.
Piramidegraven bevatten zowel personen uit de hogere klasse als mensen met uitgesproken lichamelijke slijtagesporen. Mogelijk werden ambachtslieden of bedienden begraven naast hun opdrachtgevers, in het geloof dat ze ook na de dood dienstbaar bleven.
Opvallend is bovendien hoe de oriëntatie van de lichamen samenhing met sociale status. Nubische graven met hurkende lichamen duidden vaak op een minder fysiek zwaar leven, terwijl in piramidegraven juist tekenen van een fysiek veeleisend bestaan zichtbaar waren.
Een nieuw hoofdstuk in de Egyptologie
Deze vondst kan onze kijk op dodenverering en sociale organisatie in het oude Egypte radicaal veranderen. Het exclusieve imago van de piramide als koninklijk mausoleum maakt plaats voor een genuanceerder beeld waarin diversiteit volop aanwezig was.
Het spannende is: archeologen uit Nederland en de rest van Europa blijven actief onderzoek doen naar de onderlinge relatie van de mensen die hier samen hun laatste rustplaats vonden. Dit opent een uniek venster op het alledaagse én het rituele leven in een van de meest tot de verbeelding sprekende beschavingen ter wereld.
