Smeltende bergijsvelden zetten gletsjerarcheologie op de kaart als essentiële wetenschap

Naarmate de wereldwijde temperaturen stijgen en gletsjers steeds verder terugtrekken, staat Noorwegen inmiddels bekend als dé hotspot van de zogeheten ‘gletsjerarcheologie’. Vooral het gebied Innlandet springt eruit en loopt wereldwijd voorop als het om spectaculaire vondsten uit het ijs gaat.

Volgens een recent onderzoek in het “Journal of Field Archaeology”, geleid door Lars Pilø en Espen Finstad, herbergt Noorwegen het grootste aantal archeologische vondsten uit smeltend ijs ter wereld — al meer dan 4.500 objecten op 62 verschillende locaties. Het bijzondere: het merendeel ligt in vaste ijsvelden waar overblijfselen van jacht of handel letterlijk zijn ingevroren in de tijd.

Handelsroutes en jacht in de IJzertijd

Dankzij de opgegraven voorwerpen slagen onderzoekers erin om ooit verloren gegane handels- en jachtwegen te reconstrueren. In de IJzertijd en middeleeuwen waren dit soort routes essentieel om goederen te vervoeren of wilde rendieren te jagen — niet alleen voor eigen voedsel, maar ook voor de lucratieve handel in huiden en vlees.

Een van de meest opvallende vondsten is een pijl met een punt gemaakt van rivierschelpen. Dit suggereert dat jagers en handelaren enorme afstanden aflegden om te ruilen. Opmerkelijk is ook dat sommige pijlen nog hun originele veren hebben — uniek, want organisch materiaal uit deze tijd overleeft zelden het verstrijken van de eeuwen.

De Lendbreen-gletsjer als schatkamer van geschiedenis

De gletsjer bij Lendbreen is uitgegroeid tot een waar eldorado voor archeologen. Via deze oude bergpas trokken mensen al sinds de Vikingen naar het binnenland. Naast handschoenen en stokken ontdekten onderzoekers hier zelfs onbekende gereedschappen — elk voorwerp geeft meer inzicht in het dagelijkse leven van toen.

In 2024 stuitte het team zelfs op twee uitzonderlijk goed bewaarde pijlen, waarvan er één gewoon op het ijs lag, klaar om opgepakt te worden zonder te hoeven graven. Finstad liet weten in het onderzoek: zulke gaaf bewaarde pijlen in het ijs zijn extreem zeldzaam en maken dit een ongekend bijzondere ontdekking.

De opvallendste archeologische vondsten uit het ijs

De studie documenteert een aantal objecten die niet alleen historisch, maar ook cultureel belangrijk zijn:

• Prehistorische pijlen met stenen punten en geconserveerde veren
• Fragmenten van kledingstukken en textiel die inzicht geven in de naaimethoden van vroeger
• Houten gereedschappen zoals stokken en jachtwerktuigen
• Dierenskeletten waarmee onderzoekers meer leren over de fauna en de interactie met mensen

• Lederen en pelsobjecten — vaak gebruikt voor kleding en accessoires
• Rituele artefacten — aanwijzingen voor spirituele of culturele gebruiken van toen

Deze vondsten geven steeds meer prijs over mensen die duizenden jaren geleden door deze gebieden trokken. Ze onderstrepen het belang van gletsjerarcheologie: zonder deze wetenschap en snelle actie zouden waardevolle stukjes geschiedenis zomaar verdwijnen door klimaatverandering.

Een race tegen de klok voor de gletsjerarcheologie

Ondanks alle spectaculaire ontdekkingen staan archeologen voor een serieuze uitdaging: het ijs smelt sneller dan ooit. Het venster om deze vondsten te redden voordat ze vergaan, wordt kleiner. Teams prioriteren daarom de locaties met de grootste kans op unieke vondsten en volgen het smeltproces op de voet.

In 2024 zorgden heftige sneeuwvallen nog voor flinke onderbrekingen, maar de wetenschappers hebben nieuwe gebieden al in het vizier voor het komende seizoen. Pilø vatte het treffend samen: ieder jaar onthult het ijs opnieuw een stukje geschiedenis — maar niemand weet hoelang we daar nog toegang toe hebben.