De Europese Unie heeft een duidelijke koers uitgezet voor de komende twintig jaar: minder aardgas, méér waterstof en écht duurzame energiebronnen. Op het eerste gezicht klinkt dat als een logische stap richting een klimaatneutrale toekomst. Maar hier in Nederland lijkt de praktijk soms recht tegen het beleid in te gaan. Vervanging van extreem vervuilende kolen- en houtgestookte cv-ketels krijgt overheidssubsidie—zelfs wanneer ze worden ingeruild voor moderne, maar straks misschien verboden, gasketels. Het is een situatie die wringt, zeker als je kijkt naar de cijfers en het grotere plaatje.

Foto: Kaffeebart op Unsplash

Het belang van ketelvervanging: tastbare winst voor onze lucht

De laatste jaren zien we hier—van Rotterdam tot Groningen—een gestage verbetering van de luchtkwaliteit. Uit data van het RIVM blijkt dat duizenden huishoudens hun oude, roetblazende kolen- of houtkachels hebben vervangen dankzij de zogeheten ‘ketel-sloop’-subsidies. Nieuwe installaties verbranden brandstof schoner, met tot wel 80% minder uitstoot van fijnstof en kankerverwekkers als benzeen. Ook moderne condensatieketels op gas leveren een flinke bijdrage aan schonere lucht. Maar daar knelt nu de schoen: uit Brussel klinkt steeds sterker dat juist díe ketels binnen afzienbare tijd op de schop moeten. Wat doet u straks wanneer subsidie wordt gegeven om over te stappen op een toestel dat in de toekomst niet meer mag?

Recente resultaten: minder fijnstof dankzij vervanging

Recente rapporten van het RIVM bevestigen het: na de sterke afname van verkeer en industrie tijdens de coronajaren bleef de verbetering in luchtkwaliteit gewoon doorzetten, vooral dankzij het vervangen van oude warmte-installaties. Vooral in dorpen in het oosten en zuiden van het land, waar veel nog op hout of kolen werd gestookt, gingen de waarden voor fijnstof (PM10) en benzo[a]pyreen fors omlaag. Zelfs in jaren met matige weeromstandigheden bleven die positieve trends zichtbaar. Dat laat zien: veel winst is gewoon hier, bij de keukentafel, te halen.

• Belangrijkste uitstoters van fijnstof in Nederland: huishoudelijke verwarming en landbouw
• Effect vervangingssubsidies: significante afname van schadelijke emissies
• Seizoensinvloed: Pieken vooral in de winter, maar meetbaar lagere waarden na grootschalige ketelvervanging

Gasketel: voorlopig meest haalbare schone oplossing

Voor directe emissiereductie blijft verwarmen op gas—of dat nu aardgas is of LPG (propaan)—nog steeds het schoonste alternatief. Zeker als we kijken naar de brede beschikbaarheid en relatief lage uitstoot van fijnstof én CO₂. Heeft u onlangs een nieuwe gasketel aangeschaft? Dan bent u zeker niet de enige. Volgens cijfers van Techniek Nederland en installateurs als Feenstra is de vraag naar moderne condensatieketels hier nog altijd groot, vooral in stedelijke gebieden en buiten de warmtenetten van grote steden.

Maar er zit een addertje onder het gras. In de klimaatplannen uit Brussel zien we steeds vaker de ambitie om nieuwe gasketels vanaf 2040 te verbieden. Investeren in een moderne ketel nu, zou dus op termijn kunnen betekenen dat uw systeem eerder dan verwacht moet worden vervangen. Wat voor impact heeft dat op woningbezitters en huurders? En hoe toekomstbestendig zijn nu toegekende subsidies?

“Niemand zit te wachten op wéér nieuwe regelgeving als je net duizenden euro’s hebt geïnvesteerd in een moderne, superzuinige ketel,” verzucht een installateur uit Utrecht die ik recent sprak. Toch kijkt de sector hoopvol naar de opkomst van ‘groen gas’ en de mogelijke overstap op waterstof via bestaande gasleidingen. Met wat technisch aanpassingswerk kunnen veel moderne ketels straks op waterstof draaien—maar garanties zijn er nog niet.

Het echte dilemma: subsidie op omstreden apparaten?

En dan het echte pijnpunt: het voelt tegenstrijdig om vandaag subsidie te krijgen voor een moderne gasketel, terwijl dezelfde ketel over tien of vijftien jaar niet meer welkom is vanwege strengere EU-wetgeving. Tegelijkertijd blijven sommige gemeenten subsidies geven voor vervanging van oude kolen- en houtketels door toestellen die, hoewel schoner, nog steeds aanzienlijk meer uitstoten dan warmtepompen of volledig elektrische systemen.

Overstappen op elektriciteit (denk aan warmtepompen) lijkt op lange termijn het meest toekomstbestendig. In regio’s als Noord-Holland en Gelderland zie ik steeds meer initiatieven voor collectieve warmtepompinstallaties en lokale warmtenetten. Toch zijn die oplossingen vaak nog niet haalbaar of betaalbaar voor iedereen. Daarom blijft het logisch dat mensen kiezen voor een moderne gasketel als tussenoplossing. Maar zonder eenduidig, langetermijnbeleid blijft het dweilen met de kraan open.

Wat kunt u nu het beste doen? Praktische tips voor 2025

• Laat u goed informeren: Houd de gemeentelijke en landelijke subsidieregelingen scherp in de gaten. Eis duidelijke informatie over toekomstige verplichtingen.
• Denk vooruit: Als u nú voor een gasketel kiest, check dan of deze later kan worden omgebouwd voor waterstof of biogas. Veel moderne modellen zijn hier (bijna) klaar voor.
• Overweeg een warmtepomp: Heeft uw woning genoeg isolatie? Dan kan een (hybride) warmtepomp al verrassend veel opleveren, zeker met de huidige energietarieven in 2025.
• Sla kennis op: Vraag installateurs naar hun praktijkervaringen in uw regio. Vaak kennen zij de lokale energie-infrastructuur en valkuilen het best.

Een slimme overstap vraagt om visie en heldere regels

Het is 2025, en verduurzaming blijft volop in beweging. Maar als we echt vaart willen maken met het klimaatbeleid, hebben we bovenal eenduidige richtlijnen en visie nodig. Subsidies zonder toekomstbestendige planning zorgen voor verwarring en onnodige kosten. Mijn advies: maak keuzes voor uw woning die flexibel zijn en goed aansluiten bij wat in uw gemeente én op Europees niveau de komende jaren mogelijk gaat zijn.

De paradox van het subsidiëren van relatief schone, maar mogelijk tijdelijke oplossingen als de gasketel, laat vooral zien dat we in Nederland — ondanks alle vooruitgang — nog zoekende zijn naar de beste route naar een echt duurzame toekomst. Blijf kritisch, stel vragen en deel uw ervaringen, want samen komen we verder.