Nieuwe inzichten in de oorsprong van alfabetten: waar is ons schrift echt ontstaan?
- Opzienbarende vondst in een tombe bij het Syrische Tell Umm-el Marra zorgt voor wetenschappelijke opschudding
- Ook in andere delen van de oude wereld, zoals Zaragoza, worden bijzondere vondsten gedaan: een islamitische necropolis met 30 op Mekka gerichte graven
Diep in het hart van Tell Umm-el Marra (Syrië) hebben archeologen iets bovengemiddeld bijzonders opgegraven: een dagelijkse vondst werd een historische verrassing, namelijk een in kleicilinders gekerfde inscriptie, vermoedelijk geschreven rond 2400 v.Chr. Dit blijkt tot nu toe het oudste alfabetische schrift: minstens 500 jaar ouder dan wat we tot voor kort aannamen en op een plek waar niemand het verwachtte – niet in Egypte, maar in het Midden-Oosten.
Een vroeg alfabet in oude graven
De vondst bestaat uit vier kleine kleicilinders, elk zo groot als een vinger, geperforeerd en versierd met tekens die lijken op een primitief alfabet. Archeologen vermoeden dat het om labels ging die de inhoud of eigenaar van de bijbehorende potten duidden.
Hoewel de exacte vertaling nog niet rond is, zit de reikwijdte van de ontdekking in het feit dat ons moderne alfabet mogelijk veel vroeger is ontstaan, en op een heel andere plek dan we altijd aannamen. Gestructureerd schrift zou zich dus in verschillende samenlevingen onafhankelijk kunnen hebben ontwikkeld – het is een correctie op eerdere ideeën en laat zien hoe groot de menselijke behoefte was aan simpele, universele communicatie.
Een schat uit het verleden: de context van de vondst
De cilinders werden opgegraven in een van de best bewaarde tombes van Tell Umm-el Marra, samen met een indrukwekkende collectie gouden en zilveren sieraden, luxe servies en keramiek in opmerkelijk goede staat. Zo’n context benadrukt hoe belangrijk deze locatie was als een bruisend knooppunt tijdens de vroege Bronstijd, een periode waarin steden als Amsterdam of Rotterdam nu wellicht niet zouden hebben misstaan door hun handelsgeest.
Met behulp van carbon-14-datering is de ouderdom van zowel de graven als de objecten onomstotelijk vastgesteld, waardoor de conclusie over de revolutionaire aard van het schrift extra stevig staat.
Hoe dit het denken over het alfabet verandert
De betekenis van deze ontdekking gaat veel verder dan alleen archeologie. Dit dwingt vakgenoten en taalliefhebbers om opnieuw te kijken naar hoe samenlevingen in staat waren om schrift toegankelijk te maken voor meer mensen – niet alleen voor koningen en priesters, maar uiteindelijk voor iedereen.
Bovendien roept het essentiële vragen op: wat bewoog deze maatschappij – op het kruispunt van karavaanroutes en groeiende steden – om als eerste een alfabet te bedenken? Welke sociale dynamiek lag daaraan ten grondslag?
Waarom deze vondst nog altijd actueel is
Deze ontdekking is niet alleen een archeologische parel, maar een ontbrekend puzzelstuk om te begrijpen hoe het schrift zich ontwikkelde tot wat we vandaag de dag in Nederland gebruiken – van krabbels op een boodschappenlijstje tot het nieuws in NRC of Volkskrant. Terwijl onderzoekers zich buigen over het ontcijferen van deze inscripties, volgt de wereld het met aandacht: we herschrijven de geschiedenis van taal waar we live bij zijn.
De mysterieuze cilinders van Tell Umm-el Marra zijn een prachtige reminder dat ons verleden vol verrassingen zit en dat elke vondst de verhalen over de mensheid een onverwachte wending kan geven.