“We verwachtten wel dat ze smelten, maar de hoeveelheid ijs die de afgelopen jaren verloren is gegaan, heeft zelfs ons als onderzoekers geschokt,” vertellen de auteurs van een recent Nederlands-Frans onderzoek.
De gevolgen van klimaatverandering zijn inmiddels bij niemand onbekend. Een van de direct zichtbare gevolgen is de dramatische afname van het wereldwijde ijsvolume.
Volgens een grootschalige studie in Nature verloren de gletsjers op aarde tussen 2000 en 2023 gemiddeld 300 miljard ton ijs per jaar. Dat betekent dat het totale gletsjervolume sinds het begin van dit millennium al met 5% is afgenomen.
Om het voorstelbaar te maken: dat staat gelijk aan het smelten van drie olympische zwembaden vol ijs per seconde, melden onderzoekers van het CNRS (Frankrijk), die samenwerkten met onder andere TU Delft en de Universiteit Utrecht. Deze felle krimp komt door de aanhoudende wereldwijde temperatuurstijging, grotendeels veroorzaakt door onze uitstoot van broeikasgassen.
“Dat gletsjers kleiner worden, zagen we aankomen. Maar dat de hoeveelheid verloren ijs zo extreem is, zelfs voor ons als wetenschappers, hadden we niet verwacht,” aldus hoofdonderzoeker Michael Zemp.
Uit het onderzoek bleek dat vooral de gletsjers in de Alpen en de Pyreneeën hard zijn getroffen – in beide regio’s slonk het gletsjervolume met maar liefst 40% in de afgelopen twintig jaar. “In de Europese Alpen is er de afgelopen twee jaar zelfs 10% aan ijs in een recordtempo verdwenen,” voegt Zemp toe.
Voor dit grootschalige onderzoek werden satellietdata en veldmetingen uit vrijwel alle gletsjergebieden ter wereld gecombineerd – met uitzondering van het enorme ijs van Groenland en Antarctica, omdat die nog trager op opwarming reageren. Met deze data stelden wetenschappers tijdreeksen samen voor een volledig en vergelijkbaar beeld van de ontwikkelende gletsjers wereldwijd.
“De afgelopen twintig jaar hadden we steeds meer satellietmetingen tot onze beschikking voor hoogte en massa. Maar de schattingen liepen verrassend uiteen, afhankelijk van de satelliet,” legt Zemp uit. Dus werden alle datasets eerst omgezet naar een uniform formaat voor een eerlijk vergelijk.
De resultaten tonen duidelijke regionale verschillen. De gletsjers van de Alpen en Pyreneeën verloren procentueel het meest, terwijl de gletsjers op sommige sub-Antarctische eilanden ‘slechts’ 2% wegsmolten.
Het team ontdekte bovendien dat de jaarlijkse ijssmelting in de tweede helft van de onderzochte periode (2012–2023) met 36% toenam ten opzichte van 2000–2011. Dat betekent dat het verlies steeds sneller gaat.
Exclusief het ijs van Groenland en Antarctica telden alle gletsjers samen ongeveer 134.182 miljard ton ijs in 2000. In 2023 was daar nog 126.971 miljard ton van over.
Deze ijsafname zorgde ervoor dat de wereldwijde zeespiegel steeg met 18 millimeter – ruim 2,5 mm méér dan wat het afsmelten van Groenlands ijskap sinds de jaren ‘90 bijdroeg.
Maar stijgende zeespiegels zijn niet het enige risico. “Gletsjers zijn van levensbelang als bron van drinkwater voor miljoenen mensen, vooral in Centraal-Azië en het centrale Andesgebied,” waarschuwt mede-auteur Inés Dussaillant Lehmann. Minder gletsjerijs bedreigt daar direct de watervoorziening.
Uniek aan dit onderzoek is het wereldwijde overzicht van het verdwijnend gletsjerijs – en deze dataset zal de basis vormen voor toekomstig beleid en verdere studies. In amper 25 jaar is wereldwijd al 5% van het gletsjerijs verdwenen, maar dit is slechts het begin van het scenario dat ons wacht in de komende decennia.
Prognoses laten zien dat zelfs als we nu heel scherp onze uitstoot beperken, nog minstens 25% van het resterende gletsjerijs op zal gaan tegen 2100. Omdat het ijs nu eenmaal traag reageert op veranderend klimaat. Als we doorgaan zoals nu, verliezen we zelfs wel 50% voor het einde van deze eeuw.
Volgens Zemp is alleen directe actie effectief: “Met elke fractie graad minder opwarming winnen we tijd – en kunnen we gletsjers en hun watervoorraden langer behouden voor regio’s in Nederland en de rest van Europa die afhankelijk zijn van smeltwater.”
