De afgelopen jaren stond Europa volop in het teken van energietransitie en geopolitieke onzekerheid. Terwijl veel Nederlandse huishoudens nog steeds de stijgende gasprijzen van 2023 in hun portemonnee voelen, verschuift de aandacht van Brussel en Den Haag nu naar een minder zichtbare, maar minstens zo risicovolle afhankelijkheid: die van hoogtechnologische producten uit China.

Van Russisch gas naar Chinese zonnepanelen

Na de Russische inval in Oekraïne werden de gevolgen van Europese energiebroosheid pijnlijk duidelijk. Gas uit Groningen – lang een symbool van nationale autonomie, maar omstreden vanwege aardbevingsschade – kon het verlies van Russisch gas niet opvangen. De oplossing werd gezocht in duurzame alternatieven, met zonne-energie als paradepaardje.

Waar zit ‘m de kneep? Rond de 80% van de zonnepanelen en toebehoren – denk aan omvormers, kabels en montagemateriaal – die op daken van Amsterdam tot Eindhoven verschijnen, wordt geëxporteerd door Chinese bedrijven. Volgens het laatste rapport van Bloomberg duikt die afhankelijkheid richting 95% in 2025. Dit betekent: als China zelf met sancties goochelt, zoals het Westen de afgelopen jaren richting Rusland deed, kan de Nederlandse energietransitie zomaar in de ijskast belanden.

Niet alleen zonnepanelen – ook batterijen en lithium

De afhankelijkheid reikt verder dan zonnevelden in de Flevopolder. De Europese Unie importeert niet alleen zonnepanelen, maar ook de kritieke grondstoffen voor batterijen voor elektrische auto’s – slimme leasewagentjes die inmiddels niet meer uit het Nederlandse straatbeeld zijn weg te denken. Lithium, bedoeld als duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen, komt eveneens voor een groot deel uit China en Zuid-Amerika. Daarmee zet Europa (nogmaals) een cruciaal deel van haar groene toekomst op het spel.

Gevolgen van geopolitiek risico

Mocht China besluiten tot militaire actie richting Taiwan, kunnen sancties van beide kanten werkelijkheid worden. Dan is het niet ondenkbaar dat de bevoorrading van zonnepanelen, batterijcomponenten en zelfs grondstoffen plotseling opdroogt – met grote impact op bouwprojecten, de industrie en de huishoudelijke portemonnee. Zelfs projecten zoals het Zonnepark Vlagtwedde of de grote gigafabrieken die in Limburg gepland staan, zouden hierdoor flinke vertraging op kunnen lopen.

Wat kan Nederland en de EU doen?

• Investeren in eigen productie: Europese en Nederlandse start-ups (zoals Solliance in Eindhoven) werken aan innovatieve productielijnen, maar draaien voorlopig nog niet op volle kracht.
• Keten spreiden: Minder leunen op één leverancier, meer investeren in samenwerking met landen als Noorwegen, Frankrijk of zelfs India.
• Herwaarderen van circulaire productie: Oude zonnepanelen en batterijen kunnen vaak gerecycled worden. Slim omgaan met die stromen maakt ons minder kwetsbaar.

Waarom dit nú belangrijk is

De lessen van de gascrisis zijn duidelijk: eenzijdige afhankelijkheid maakt kwetsbaar, niet alleen economisch maar ook op het gebied van veiligheid en autonomie. Door nu in actie te komen, kan Nederland samen met de EU regie houden over de energievoorziening en het klimaatbeleid. Dit vraagt om keuzes: zijn we bereid wat meer te investeren in regionale productie, ook als de prijs iets hoger ligt aan de kassa?

Met de energietransitie in volle gang en geopolitieke spanningen die in 2025 allerminst zijn afgenomen, is het zaak om niet van de ene afhankelijkheid pardoes in de volgende te stappen. Wie nu vooruitdenkt, plukt daar straks de vruchten van – voor zichzelf, én voor volgende generaties.