De klimaatsverandering trekt harde lijnen – en hagedissen zijn onzichtbaar slachtoffer. Door ontbossing en stijgende temperaturen daalt het aantal hagedissen in rap tempo. Wetenschappers slaan nu alarm: verdwijnen deze dieren, dan staan hele ecosystemen – ook in Nederland – op het spel.

Ontbossing bedreigt de populaties van hagedissen
Foto: Unsplash

Wat er Achter de Schermen Gebeurt: De Gevolgen van Ontbossing voor Hagedissen

Veel Nederlanders genieten van een wandeling over de Veluwe, de Drentse heide of rondom de Utrechtse bossen. Maar in de schaduw van deze bekende natuurgebieden gebeurt er iets opmerkelijks: de populaties van boom- en zandhagedissen nemen af. Volgens een recente studie gepubliceerd in Nature Climate Change zijn hagedissenregio’s in Noord-Amerika tot wel 84% bedreigd. Ook Europa, en dus Nederland, deelt in dit lot.

Waarom Hagedissen Zo Kwetsbaar Zijn

In tegenstelling tot zoogdieren – die hun lichaamstemperatuur actief reguleren – zijn hagedissen koudbloedig. Ze zijn compleet afhankelijk van hun leefomgeving om warm of juist koel te blijven. Boom- en zandhagedissen in ons land zoeken elke dag de zon op boomstammen of schuilen in de schaduw, afhankelijk van wat ze nodig hebben.

Volgens Keith Musselman van de University of Colorado Boulder zijn deze ‘microhabitats’ doorslaggevend. Wanneer bossen verdwijnen door menselijke activiteiten (zoals houtkap, woningbouw of landbouw) komt het voortbestaan van de hagedis direct in gevaar.

Resultaten uit de Nieuwe Wetenschap

Wetenschappers uit de VS en Israël onderzochten met computermodellen de gecombineerde impact van opwarming van de aarde en ontbossing. Opvallend: jazeker, warmere lucht biedt hagedissen in koudere gebieden een langer actief seizoen. Toch weegt dit niet op tegen het verlies van schaduw en beschutting door bomen.

• Door het verdwijnen van bossen vermindert de actieve tijd van hagedissen met gemiddeld 34% – per dag!
• Zo rest slechts schuilen onder stenen of wegkruipen in holen om oververhitting te voorkomen.
• Ruwweg 18% van alle Noord-Amerikaanse hagedissen kan vóór het einde van de eeuw een forse afname van het aantal dieren zien.

Wat Betekent Dit Voor Nederlandse Ecosystemen?

“Wanneer hagedissen verdwijnen, stort het kaartenhuis van het ecosysteem in,” waarschuwt bioloog Ofir Levy van de Universiteit van Tel Aviv. Hagedissen vormen namelijk de basis voor allerlei andere dieren: ze ruimen insecten op, en zijn voedsel voor vogels, egels en slangen.

Wereldwijd is sinds 2001 zo’n 456 miljoen hectare bos verdwenen (bron: Global Forest Watch). Dat merkt u zelfs in Gelderland en Brabant, waar gebieden in rap tempo open worden. Zonder tegenmaatregelen kalft de biodiversiteit af – en voelen we dat direct in onze natuur.

Wat Kunt U Zelf Doen?

• Koop bij voorkeur FSC-gecertificeerd hout en papier
• Laat lokale groengebieden staan – zet u in voor het behoud van heide en bos
• Maak uw tuin hagedisvriendelijk: leg stapels stenen neer, plant inheemse struiken, bied schaduwplekken aan
• Steun organisaties als Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer

Wist u dat? De zandhagedis is een van de ‘ambassadeurs’ van de Nederlandse natuur. Door hun aanwezigheid weten we hoe gezond ons landschap is.

Tot Slot

Het lot van de hagedis is méér dan alleen een verhaal van verlies; het is een wake-up call voor ons allemaal. Door bewust te kiezen – privé én als samenleving – kunnen we het verschil maken. Laat de zonnende hagedis op Nederlandse heidevelden niet verdwijnen. De toekomst ligt nog steeds deels in onze eigen handen.