Recente cijfers tonen aan dat de uitstoot van schadelijke fijnstofdeeltjes door het verbranden van hout in Nederland groter is dan de totale uitstoot door het wegverkeer. Steeds vaker bekijken milieudeskundigen én de overheid kritisch naar de rol van houtstook. Nu kolen en olie in rap tempo verdwijnen uit onze huishoudens, rijst de logische vraag: is hout het volgende op de lijst?

Huishoudens stoten meer toxische stoffen uit dan auto’s

Het leek zo aantrekkelijk tijdens de energiecrisis: een gezellige open haard of moderne houtkachel als alternatief voor dure gas- en stroomprijzen. Zeker afgelopen winters zagen we in talloze Nederlandse woonkamers weer knisperende vlammen achter het glas. Maar wat velen niet weten: deze warmtebron heeft een onverwacht grote impact op de luchtkwaliteit.

Uit onderzoek blijkt namelijk dat vooral kleine deeltjes, zogeheten PM 2,5-fijnstof, veruit het meest vrijkomen bij het stoken van hout. Uit recente Britse cijfers, die vergelijkbaar zijn met de situatie in Nederland, blijkt dat houtverbranding verantwoordelijk is voor maar liefst 17% van alle PM 2,5-uitstoot. Ter vergelijking: het volledige wegverkeer in Nederland zorgt voor ca. 13% van deze schadelijke stof.

Fijnstof is verraderlijk. De minuscule deeltjes komen via de longen in onze bloedbaan terecht en kunnen daar organen als het hart en zelfs de hersenen bereiken. Volgens diverse studies veroorzaakt langdurige blootstelling duizenden vroegtijdige sterfgevallen per jaar in Europa. Ook regionale cijfers, bijvoorbeeld van het RIVM, bevestigen deze trend en geven aan dat een simpele houtkachel in huis meer kan vervuilen dan een snelweg voor de deur.

Wordt houtstook binnenkort aan banden gelegd?

Niet alleen Nederland worstelt met dit dilemma. De Duitse Umweltbundesamt, een autoriteit op het gebied van schone lucht, raadt burgers sinds vorig jaar af om pellet- en houtkachels te gebruiken, met name wegens luchtvervuiling. Volgens deze experts mag je een energiebron alleen als ‘klimaatneutraal’ bestempelen als het materiaal snel genoeg weer aangroeit. En laten we eerlijk zijn: een boom doet er in ons klimaat vaak tientallen jaren over voordat je hem opnieuw kunt opstoken.

Het is dan ook niet vreemd dat onder druk van Europese regels steeds meer gemeenten nadenken over strengere controles en zelfs verbodsbepalingen. In steden als Amsterdam en Utrecht gelden nu al regels voor houtstook tijdens smog. De verwachting is dat dit soort maatregelen alleen maar verder zullen toenemen, zeker als Brussel de uitstoot van houtverbranding nog serieuzer gaat aanpakken, net zoals bij kolen of gas.

Praktische tips voor minder overlast — en uw gezondheid

• Overweeg elektrische of infraroodverwarming in plaats van houtkachels. De energie is sinds het Klimaatakkoord veel groener geworden.
• Kiest u toch voor hout? Stook altijd droog, onbehandeld hout en zorg voor een goede trek in het rookkanaal. Zo vermindert u de fijnstofuitstoot aanzienlijk.
• Laat uw schoorsteen jaarlijks vegen, bijvoorbeeld door lokale vakmensen als Schouwservice Amsterdam of HaardenHenk uit Brabant.
• Check het lokale stookalert voordat u het vuur aansteekt. Zo beschermt u kwetsbare buurtgenoten, zoals ouderen en mensen met astma.

Wist u dit?

Volgens een EU-rapport uit 2024 dragen huishoudens die op hout stoken gemiddeld voor meer dan een kwart bij aan de stedelijke luchtverontreiniging in West-Europa. Zeker in dichtbebouwde gebieden als de Randstad is de invloed van één houtkachel veel groter dan gedacht.

Conclusie: tijd voor een frisse blik op warmtebron nummer één

De cijfers zijn duidelijk: houtstook is geen duurzaam alternatief meer. Met het oog op gezondheid en klimaat kan Nederland eigenlijk niet meer om nieuwe regels heen. Een fijn feitje om te delen bij discussies in de straat: soms is de geur van ‘gezelligheid’ helaas vooral rookgordijn.