“In gebieden zonder bomen is het verlies aan bodem en grondwater enorm”, waarschuwt een expert in droogteresistentie

Volgens Rosana López Rodríguez, doctor in Bosbouwtechniek, leidt het verdwijnen van bomen tot dramatisch bodem- en grondwaterverlies. Waarom bossen onmisbaar zijn in de strijd tegen droogte, leest u hier.

Verspreid de liefde

Rosana López Rodríguez, doctor in Bosbouwtechniek en hoofddocent aan de Universidad Politécnica de Madrid, over het toenemende droogterisico in Spanje

Als we over droogte praten, denken we meestal direct aan regen en de waterreserves van het land. Maar er zijn méér factoren die het verschil maken. Bossen bijvoorbeeld: bomen zijn cruciaal voor de weerbaarheid tegen droogte.

Laten we dat concreter maken. Bossen werken als natuurlijke filters die voorkomen dat vervuiling in rivieren terechtkomt. Ze beschermen de bodem tegen erosie, zodat regenwater minder schadelijke deeltjes meevoert naar meren en beken. Waar bossen verdwijnen, wordt het beschikbare water steeds troebeler én zijn de waterlopen minder diep en minder efficiënt in het transporteren van water. Het omgekeerde zie je in bosrijke gebieden: daar blijft water schoner en gaan reservoirs zoals de Spaanse embalses langer mee. Water en bossen vormen een continu samenspel.

“De afgelopen decennia”, vertelt Rosana López Rodríguez tijdens ons telefoongesprek, “hebben we, naast extreme gebeurtenissen zoals hittegolven, te maken met een structureel tekort aan regen en langdurig hoge temperaturen. Hoe warmer het wordt, hoe meer verdamping optreedt. Dat noemen we klimatologische droogte: de lucht is extreem droog en onttrekt veel meer water aan de bomen. Tijdens hittegolven raken bomen hierdoor zwaar gestrest, zeker als de regen uitblijft.”

In dit versneld veranderende klimaat beïnvloeden bossen en water elkaar wederzijds. Gegevens van het Europees Netwerk voor Bosmonitoring tonen dat inmiddels 24% van de Spaanse bomen massaal blad verliest. En dat heeft gevolgen: de CO₂-opname daalt en de bodemerosie neemt toe, waardoor het landschap letterlijk verandert. Een recent rapport van het Spaanse meteorologisch instituut laat zien dat in de afgelopen 60 jaar een gebied ter grootte van Catalonië is veranderd van vochtig naar semi-aride.

“Het bos zal niet verdwijnen,” stelt López Rodríguez gerust, “maar het zal veranderen, evenals de dieren- en plantensoorten die er leven. Een oplossing kan het vervangen van boomsoorten zijn door varianten die beter bestand zijn tegen droogte. Maar dat is complex: bomen, dieren, zelfs de bodem zijn met elkaar verbonden, en dat heeft ook effect op onze rivieren.”

Bodemverarming, zo blijkt uit onderzoek van het Spaanse CSIC, treft inmiddels een derde van Spanje. In zulke regio’s is vrijwel geen spontane bosregeneratie meer mogelijk, en zelfs het ondersteunen van herstel blijkt vaak onbetaalbaar.

López Rodríguez bevestigt dit beeld: “Veel Spaanse bosgebieden zijn slecht beheerd. Daardoor zie je dichte bossen waar bomen vechten om water en voedingsstoffen. Volwassen exemplaren sterven, terwijl nieuwe groei nauwelijks van de grond komt. Het managen van bossen is iets voor de lange termijn, en helaas is dat jarenlang onderschat.”

De wisselwerking tussen bossen, droogte en water is krachtig. Minder bos betekent meer erosie, lagere waterkwaliteit en een minder vruchtbare bodem. Dat maakt het herstel van het landschap nóg moeilijker en vergroot de gevolgen van deze vicieuze cirkel.

“Momenteel zijn bossen – samen met de oceanen – de belangrijkste reservoirs van vastgelegde koolstof, in zowel bladeren als wortels,” besluit López Rodríguez. “Zelfs stadsbomen zijn belangrijk: ze creëren microklimaten en zuiveren de lucht van CO₂ en vervuilende stoffen. In regio’s met weinig bomen is het verlies van bodem en grondwater gewoonweg enorm.”