Een paar jaar geleden leek het erop dat kolen in Nederland en de rest van de EU snel tot het verleden zouden behoren. Ambitieuze plannen lagen klaar om het stoken van steenkool in zowel huishoudens als centrales te verbieden. Zelfs het kabinet had zijn zinnen gezet op een kolenvrij land in de nabije toekomst. Maar in het energiejaar 2025 beleven we plotseling iets totaal anders: kolen winnen opnieuw terrein – en de vraag vestigt zich mogelijk zelfs weer op recordhoogte.

Een onverwachte draai: van uitfasering naar opleving

Wie in de zomer van 2024 dacht dat de uitfasering van kolen vanzelfsprekend was, kon zich niet voorstellen hoe snel de situatie zou omslaan. Volgens recente analyses van het International Energy Agency (IEA) dreigt de Nederlandse kolenconsumptie deze winter te stijgen tot niveaus die we sinds de jaren 2010 niet meer zagen. De aanleiding? De aanhoudende onzekerheid rondom Russisch aardgas, met als gevolg dure en schaarse alternatieven.

Waarom schakelen we weer terug naar kolen?

• Hoge gasprijzen: Door geopolitieke spanningen en logistieke problemen is gas uit Rusland fors duurder geworden. Veel energiebedrijven zoeken daarom naar goedkopere opties, en komen alsnog uit bij kolen.
• Beperkingen in hernieuwbare energie: Ondanks investeringen in zonneparken en windmolens, kunnen deze bronnen piekvraag en grillige weersomstandigheden niet altijd opvangen. Kolencentrales fungeren dan ineens weer als ‘vangnet’.
• Wetgeving uitgesteld: Beleidsmakers schuiven de deadlines op voor een definitief verbod op kolen, omdat leveringszekerheid nu voorrang krijgt.

De schaduwkant: meer CO₂ en impact op klimaat

Kolen staan bekend om hun grote aandeel in CO₂-uitstoot – een factor tien hoger dan bijvoorbeeld aardgas. Dat Nederland nu wéér meer kolen verstookt, betekent dus dat we onze klimaatambities tijdelijk in de wacht zetten. Zeker in steden als Rotterdam en Amsterdam, waar veel industrie op kolen draait, voelen lokale bewoners de gevolgen: slechtere luchtkwaliteit en zorgen om gezondheid.

Wat merkt u hiervan als inwoner van Nederland?

• Hogere energierekening: Meer vraag naar ‘noodstroom’ uit kolencentrales zorgt dat uw stroomtarief waarschijnlijk verder stijgt.
• Discussies over duurzaamheid: In gemeenten als Groningen, Utrecht of Eindhoven klinken kritische geluiden over het ‘uitstellen’ van vergroening. Lokale platforms als NU.nl en het Financieele Dagblad belichten de impact breed.
• Regionale verschillen: Vooral in de havengebieden en nabij het Ruhrgebied is kolenverbruik hoger, wat daar invloed heeft op de leefbaarheid.

Vooruitblik: hoe komen we hieruit?

Deze tijdelijke terugkeer naar kolen dwingt Nederland om versneld te investeren in betrouwbare hernieuwbare oplossingen. De overheid kijkt naar lokale initiatieven – zoals het warmtenet in Almere of de uitbreiding van windenergie op de Noordzee – om op termijn weer afscheid te nemen van kolen. Tot dan blijven deze ‘oude vlammen’ nog even branden, maar niemand twijfelt eraan dat hun dagen definitief geteld zijn – eens de energiemarkt weer stabiel is.

Wilt u meer weten over ontwikkelingen in de Nederlandse energiemarkt? Blijf NH Nieuws, NRC of De Groene volgen voor actuele analyses en lokale verhalen.