Liberec staat op het punt een groene revolutie te starten op de Ještěd-berg. De stad wil bijna tienduizend nieuwe bomen planten om de snel aftakelende huidige bossen te vervangen. Hiervoor is een subsidie aangevraagd bij het Tsjechische programma voor milieu-investeringen. Mogelijk is het project uiterlijk halverwege 2022 volledig afgerond.

Voor veel Nederlanders klinkt Ještěd misschien bekend als wintersportbestemming, maar deze iconische berg bij Liberec heeft te maken met een urgente milieuproblematiek. Het stadsbestuur van Liberec zet vol in op herstel van de bossen, en dat vraagt niet alleen visie, maar ook serieuze financiering.

Waarom bijna 10.000 bomen op Ještěd?

Het huidige bosbestand wordt vooral gedomineerd door de fijnspar (in het Tsjechisch: smrk pichlavý). Juist deze soort sterft tegenwoordig bij bosjes af, vooral op de hoge delen van de bergkam. Door het aanplanten van diverse soorten – onder andere zilverspar, esdoorn en beuk – wil de stad het ecosysteem veerkrachtiger maken.

• Nieuwe soorten: focus op inheemse en klimaatresistente bomen
• Biodiversiteit: een mix van soorten voorkomt grootschalige uitval en stimuleert dierenleven
• Toekomstbestendig: minder vatbaar voor plagen zoals de letterzetter (een heuse plaag in Tsjechië)

Het stadsbestuur hoopt, met steun van het milieu-investeringsprogramma, deze ambitie waar te maken. Niet voor het eerst overigens: in 2018 was er al een subsidie toegekend, maar toen werd het project onverwacht stilgelegd wegens het ontbreken van een milieueffectrapportage voor de (geplande) nieuwe skipiste Skalka.

Wat verandert er deze keer?

Inmiddels heeft Liberec wél het vereiste milieuprofiel afgerond. Dit betekent dat het aanplanten van onder andere zilversparren, esdoorns en beuken kan starten. Het te herstellen oppervlak bedraagt ruim 90 hectare – ter vergelijking: dat is bijna anderhalf keer het Amsterdamse Vondelpark!

Het volledige project vraagt een investering van zo’n 2,5 miljoen Tsjechische kroon (ongeveer 100.000 euro). De bedoeling is dat het reusachtige plantwerk voor de zomer van 2022 klaar is, zodat de bossen rond Ještěd zich opnieuw kunnen ontwikkelen.

Spanningen rond nieuwe skipiste op Ještěd

De plannen gaan trouwens niet alleen over bomen planten. In de regio is er discussie losgebarsten rond het skipark, gerund door TMR – een groot Slowaaks bedrijf. Zij willen een gloednieuwe piste aanleggen, wat zou neerkomen op het kappen van maar liefst 60.000 m² bos.

Ecologische organisaties, waaronder de lokale vereniging ČMELÁK, zijn fel tegen deze plannen. Volgens hen zou gezondheid van het bos prioriteit moeten hebben boven nieuwe infrastructuur. Zeker nu klimaatverandering en plagen als de schorskever overal in Midden-Europa toeslaan, is elke boom belangrijk.

ČMELÁK heeft TMR daarom gevraagd het kappen geheel te schrappen of minstens dubbel zoveel nieuwe bomen elders terug te planten. Ook de gemeentelijke afdeling ruimtelijke ordening in Liberec is met TMR in gesprek over mogelijke compensatiebossen.

Waarom is dit relevant voor ons in Nederland?

Hoewel Ještěd wat ver weg klinkt, zijn de thema’s die hier spelen – biodiversiteit, klimaatadaptatie, ruimtelijke ordening – ook in ons kikkerlandje relevant. Denk aan de discussie rond het Amsterdamse Bos, de Veluwe, en de toekomst van Nederlandse bossen in tijden van droogte.

• Diversiteit aanplanten loont: les uit Tsjechië én onze eigen bossen
• Compensatiebos als oplossing bij noodzakelijke kap – een strategie ook in Nederland steeds vaker toegepast

Dit kun je zelf doen als natuurliefhebber

• Steun lokale initiatieven voor bosbehoud of -aanplant, bijvoorbeeld via het Geldersch Landschap of Staatsbosbeheer
• Draag bij aan bewustwording door zelf bomen te (laten) planten, of deel kennis over het belang van boomdiversiteit
• Bezoek gebieden als de Veluwe of de Utrechtse Heuvelrug en ervaar direct hoe diversiteit de natuur krachtig maakt

Het project in Liberec is een krachtig voorbeeld van wat mogelijk is als overheden, lokale organisaties en burgers samen optrekken. Wie weet, inspireert het ons om nóg actiever met het Nederlandse bosbeleid mee te denken!