Wetenschappers ontdekken: nietsdoen is cruciaal voor creativiteit, denkkracht en welzijn

Luiheid en verveling hebben bij ons in Nederland niet bepaald een goede reputatie. Van oudsher zien we het als een gebrek aan inzet, een “ziekte van nietsdoen” waar zelfs opa’s een streng woordje over klaar hebben. Maar uitgerekend de wetenschap gooit nu roet in het eten van dit oude cliché.

Gerelateerd nieuws

Deze uitspraak drijft horeca-personeel hier tot waanzin: “Wie dit verzon mag een medaille!”

HR-expert Santiago Ávila legt uit waarom zelfs de beste leiders soms struikelen

Protocolexpert geeft etiquette-advies: zo open je in gezelschap een zak chips

De jonge onderzoeker Andrew Smart stelde in zijn boek “De kunst en wetenschap van nietsdoen” dat verveling enorm gunstig is voor het mentale welzijn én de creativiteit. In plaats van tijdsverspilling, betoogt Smart aan de hand van onderzoek dat inactiviteit de creativiteit prikkelt en ruimte geeft tot reflectie — een broodnodige pauze voor ons brein.

Wanneer u zich even niet concentreert op een taak, krijgt het brein de kans om te dagdromen en nieuw te combineren. Wetenschappelijk gezien ontstaan dan juist vaak de meest originele ideeën en creatieve oplossingen voor uiteenlopende uitdagingen. Persoonlijk merk ik dat ik mijn beste ingevingen krijg wanneer ik in het Vondelpark op een bankje hang – zonder telefoon.

Verveling is niet alleen een bron voor creativiteit, maar ook een waardevol moment om stil te staan bij uw eigen leven, doelen en prioriteiten. Experts noemen het zelfs essentieel voor het inschatten waar we heen willen, en wat we echt belangrijk vinden. Een beetje niksen is zo slecht nog niet.

Smart, tegenwoordig werkzaam bij Google in Amsterdam als sociaal-technisch onderzoeker bij AI-projecten, laat in zijn studies zien dat ons brein aan blijft staan – zelfs wanneer we ogenschijnlijk inactief zijn. Zijn krachtige stelling: te veel multitasken onderdrukt juist onze creativiteit, want de hersenen hebben vrije tijd hard nodig voor inspiratie. Dat klinkt herkenbaar, zeker in deze tijd waarin alles constant sneller moet.

Uit onderzoek blijkt verder dat mensen met een hoog IQ zich minder snel vervelen, omdat ze meer tijd besteden aan nadenken en analyseren. Het begrip “need for cognition” werd bedacht voor mensen die genieten van mentale uitdagingen: denk aan bordspellen als Catan, brainstormen met collega’s bij Bol.com, of stevige discussies in het café op het Leidseplein.

De afgelopen decennia is ons brein uitvoerig onderzocht. In 2001 ontdekten wetenschappers met hersen-scans: als we wakker, maar niet actief zijn, draait ons hoofdje juist overuren! Er zit dan een “default mode network” actief, dat vrijwel uitgaat zodra u in de actiestand schiet. Nietsdoen is dus wetenschappelijk gezien allesbehalve nutteloos.

Luiheid — vaak gezien als reden voor uitstelgedrag — blijkt volgens neurowetenschapper Jack Lewis (auteur van “De wetenschap van zonde”) soms juist onmisbaar. Het is biologisch gekoppeld aan hersengebieden voor motivatie en beslissingen. Je kunt het dus gerust een natuurlijk rustsignaal noemen.

En het mooiste? Luiheid bevordert de aandacht. Na een pauze van doelloos staren, kan uw brein veel scherper focussen op waar het om draait. Verveling stimuleert zelfreflectie, onafhankelijkheid en maakt u veerkrachtiger – of u nu met onverwachte files op de A2 zit of midden in een carrièreswitch. Dus de volgende keer dat u ‘zielig ligt te bankhangen’, weet dan: uw brein werkt stilletjes voor u door.