Leven in overlevingsmodus: hoe angst, haast en zelfbescherming ons tot vreemden van onszelf maken

Marco Ratti is een van de meest vooraanstaande internationale stemmen op het gebied van integratieve mentale gezondheid. Al meer dan 17 jaar onderzoekt Ratti de samenhang tussen neurowetenschap, trauma en persoonlijke groei. Zijn unieke achtergrond als monnik en lichaamsgericht therapeut stelt hem in staat om oeroude wijsheden te combineren met moderne wetenschap – en biedt zo verrassende inzichten in emotioneel welzijn.

Onlangs vertelde Ratti in de populaire YouTube-serie Tiene Sentido Podcast over het verschil tussen simpelweg overleven en echt leven, de cruciale rol van ons zenuwstelsel bij het verwerken van emoties, en waarom we vaak onbewust patronen volgen die ons beschermen, maar niet altijd dienen.

Overleven wordt vaak een levenswijze

“Overleven is wanneer we leven door de dood te willen vermijden. Echt leven is zelf kiezen om volop te leven, inclusief de risico’s en de schoonheid ervan”, legt Ratti uit. Volgens hem bevinden de meeste mensen in Nederland zich – vaak onbewust – in een permanente staat van paraatheid. We reageren zo niet op wat er nu gebeurt, maar volgens oude patronen uit ons verleden die we nooit echt verwerkt hebben.

“In overlevingsmodus val ik terug op primitieve en automatische gewoontes, die vroeger misschien levensreddend waren, maar nu vaak niet meer passen bij het hier en nu.” Ratti noemt stress geen individueel probleem maar een collectief fenomeen dat langzaam ons menselijke karakter ondermijnt.

Het zenuwstelsel: de sleutel tot vrijheid en verbondenheid

Ratti benadrukt: “Je zenuwstelsel is de interface tussen jou en de buitenwereld.” Alleen als ons systeem gereguleerd is, kunnen we ontspannen onszelf zijn, in werk- én privérelaties. “Echte vrijheid begint bij jouw zenuwstelsel”, stelt hij. Herkennen waarop je in beschermingsmodus of verbinding zoekt, is volgens hem doorslaggevend voor de kwaliteit van je relaties en de keuzes die je maakt.

Volgens Ratti zijn veel populaire ideeën over ‘kracht’ en ‘zelfstandigheid’ zelfs schadelijk: “Iemand aansporen om altijd maar uit zijn comfortzone te stappen, kan neurobiologisch gezien juist een ramp zijn.” Je moet je namelijk eerst veilig voelen om de volgende stap te kunnen zetten.

Waarom emoties onze innerlijke GPS zijn

Volgens Ratti zijn “emoties het kompas van ons zelfzorgsysteem.” Door gevoelens weg te drukken of te veroordelen, blokkeren we niet alleen onze verwerking, maar versterken we juist onze trauma’s. “Genezing begint zodra we stoppen met vechten tegen onze natuurlijke reacties. Mijn depressie, mijn angst, mijn boosheid: ze horen bij mij. Ik ben niet stuk, ik ben niet gebrekkig.” Ratti’s holistische kijk op mentale gezondheid betekent: afrekenen met het oude idee van de eindeloze innerlijke strijd. “Passen we op met zelfkritiek, dan pas kunnen we werkelijk zien wie we zijn. En precies daar opent zich de weg naar echte heling.”

• Alberto Gallardo, psycholoog: “Probeer bij ruzie met je partner eens deze zin – en kijk wat er gebeurt”
• Reageer je direct op WhatsApps? Dit zegt de psychologie over jouw karakter

Door zijn ervaring en unieke benadering heeft Marco Ratti als geen ander inzicht in hoe brein, lichaam en verleden samenhangen. Hij daagt je uit: durf jij in 2025 niet alleen te overleven, maar te leven – volledig aanwezig, zonder jezelf te veroordelen?