De iconische grijze pluimen uit schoorstenen in Nederlandse dorpen worden langzaam zeldzamer. Steeds meer huishoudens kiezen voor schonere verwarmingsopties. Toch zijn er nog steeds enkele uitzonderingen, waardoor gemeenten ook in 2025 regelmatig boetes uitdelen aan huiseigenaren ‒ vaak zonder dat zij zich daar direct van bewust zijn.

Schoorstenen in het Nederlandse platteland
Foto: Fritz_the_Cat via Pixabay

Schoner stoken dankzij strenge controles én subsidies

Waar vroeger zwarte rookpluimen bijna ‘bijkers’ hoorden in dorpse straatjes, is de situatie de afgelopen jaren flink veranderd. Mede dankzij landelijke subsidietrajecten voor milieuvriendelijke ketels en aanscherpingen in de Wet luchtkwaliteit, is de lucht schoner geworden. Het verbranden van afval in de huisketel is verboden en gemeenten kunnen nu makkelijker handhaven. Vooral met de bekende Ringelmann-schaal, waarmee je de rookkleur beoordeelt, is het simpel om te controleren op overtredingen – zelfs zonder direct contact met de bewoner.

De zogeheten ‘ketel-subsidies’ (zoals de landelijke ISDE en regionale initiatieven) hebben een enorme impact gehad. In vijf jaar is er meer dan zeven miljard euro uitgekeerd aan huishoudens die investeerden in schonere technologie. De meeste steun ging naar provincies als Limburg, Noord-Brabant en Gelderland, waar luchtvervuiling door houtstook traditioneel een knelpunt was.

Boetes tot €2.000, maar gemeente laat ook waarschuwen

Toch worden er nog steeds overtredingen geregistreerd. Alleen al in steden als Lelystad en Groningen werden in 2024 meer dan tien meldingen gedaan van vervuilende rook. In zes gevallen werden er boetes uitgedeeld, vaak variërend van €500 tot ruim €2.000. Ter vergelijking: in 2019 waren er beduidend meer klachten, maar de boetes waren toen lager.

Opvallend is dat veel gemeenten in Nederland de aanpak via gesprekken en waarschuwingen prefereren. De huidige wetgeving maakt het namelijk mogelijk om direct een fikse boete op te leggen, maar vaak kiezen ambtenaren eerst voor voorlichting of een hersteltermijn.

De echte boosdoener: stooktechniek, niet afval

Het goede nieuws: afval verbranden in de ketel komt nog nauwelijks voor. Wat blijft, is een ander probleem: verkeerde stooktechniek. De kwaliteit van het brandhout, het onderhoud van de ketel en vooral het op de juiste manier bedienen ervan, bepalen hoeveel rook en schadelijke stoffen uiteindelijk in de lucht belanden. Zelfs zonder installateur-diploma kunt u als huiseigenaar een wereld van verschil maken. De gouden regel? Zorgen voor voldoende verse luchttoevoer. Bij een tekort raakt het vuur ‘verstikt’, waardoor het brandhout niet volledig verbrandt. Dat zorgt weer voor vervuilende rook.

• Gebruik droog, schoon hout of gecertificeerd pelletmateriaal
• Laat uw ketel jaarlijks onderhouden
• Let op de luchttoevoer en voorkom te veel demping
• Volg de handleiding van uw ketelfabrikant

Praktische tips om boetes te voorkomen (en de lucht schoon te houden)

• Controleer regelmatig de kleur en geur van uw rook. Is deze donker of prikkelend? Dan klopt er iets niet.
• Meld u aan voor een stookcursus, bijv. via Milieu Centraal of uw lokale gemeente.
• Overweeg een overstap naar een warmtepomp of stadsverwarming als de ketel aan vervanging toe is – dit wordt in veel gemeenten in 2025 ruim gesubsidieerd.
• Bent u benieuwd hoe schoon uw straat is? Gemeenten als Utrecht, Arnhem en Eindhoven bieden speciale apps en meetpunten aan voor burgers.

Uiteindelijk betekent milieubewust stoken niet alleen een frisse neus voor uzelf, maar draagt u ook bij aan gezondere buurten. En laten we eerlijk zijn: een lekkere wandeling door het bos is toch fijner zonder indringende ketelwalm uit de buurt?