Cornell University-team past moderne technieken toe om precieze datering van het beroemde scheepswrak te bepalen
Het gezonken handelsschip Kyrenia, voor de kust van Cyprus ontdekt in 1965, geldt al jaren als dé publiekslieveling onder archeologen en maritieme geschiedenisliefhebbers. Met zijn lengte van 14 meter, een stoer vierkant zeil en indrukwekkende lading van meer dan honderd intacte amphora’s – ooit gevuld met wijn, olijfolie en amandelen – vertelt dit wrak het verhaal van het economische leven in het oostelijk Middellandse Zeegebied ruim tweeduizend jaar geleden. De ontdekking door duiker Andreas Kariolu bracht destijds de Cypriotische kustgemeenschappen in beroering: in de haven van Larnaca spreekt men er nu, zestig jaar later, nog steeds over.
Jarenlang werd aangenomen dat de Kyrenia rond 300 v.Chr. haar laatste reis maakte, voornamelijk gebaseerd op aardewerk en munten die bij het wrak werden gevonden. Deze chronologie is sinds kort echter grondig herzien dankzij nieuwe onderzoekers van de Cornell University. Met behulp van geavanceerde technieken zoals radiokoolstofdatering en dendrochronologie – het lezen van boomringen – konden zij de ouderdom van het hout van de romp tot op het jaar bepalen.
Uit de meest recente analyses blijkt nu dat het schip zonk tussen 296 en 271 v.Chr. en dat de meest precieze schatting ligt tussen 286 en 272 v.Chr. Dit is opmerkelijk: een relatief klein verschil op de menselijke tijdschaal, maar van groot belang voor archeologisch onderzoek en het plaatsen van handelsnetwerken in het antieke Middellandse Zeegebied.
De wetenschappers stuitten zelfs op een onverwacht obstakel: het conserveringsmiddel polyethyleenglycol (PEG), gebruikt om het hout te beschermen, bemoeilijkte de datering aanzienlijk. Maar door deze stof succesvol te verwijderen, konden zij veel nauwkeurigere resultaten presenteren. Wat deze studie extra relevant maakt voor vakgenoten en musea in bijvoorbeeld Amsterdam of Rotterdam, is dat hiermee een praktische methode is gevonden om gerestaureerde scheepstructuren toch exact te dateren.
Bijzonder interessant: het team ontdekte ook dat de internationale dateringskalender voor Noord-Europa, die radiokoolstofmetingen kalibreert, juist in de periode tussen 400 en 250 v.Chr. minder betrouwbaar was. Met aanvullend onderzoek aan verschillende boomsoorten wisten zij deze meetlat bij te stellen. Dit betekent direct betere datering van andere archeologische vondsten in Nederland en omringende landen.
Volgens de hoofdonderzoeker is het “ongelooflijk motiverend om wetenschappelijke precisie toe te passen op het iconische Kyrenia-wrak, een schip dat bijna 2300 jaar geleden actief was.” De resultaten bieden niet alleen nieuwe inzichten in antieke navigatie, maar helpen ook bij het dateren van andere wrakken – juist nu steeds meer vondsten worden gedaan in Zeeuwse en Friese wateren.
Voor liefhebbers van geschiedenis, maritiem erfgoed en technologie is dit opnieuw een voorbeeld van hoe moderne wetenschap onze kijk op het verleden scherpstelt. Wie het wrak met eigen ogen wil zien: talloze replica’s en originele vondsten uit de Kyrenia worden tentoongesteld in maritieme musea op zowel Cyprus als in Europa.
