Gran Pajatén blijft één van de meest fascinerende erfenissen van deze Peruaanse beschaving
De Chachapoya — ook wel het ‘volk van het nevelwoud’ — floreerden tussen de 7e en 16e eeuw in het noordoosten van de Peruaanse Andes. Op 2.000 tot 3.000 meter hoogte bouwden ze imposante woonplaatsen, plechtige platformen, grafstructuren tegen steile rotswanden en landbouwterrassen. Vaak op plekken waar je zelfs nú, met de technologie van 2025, niet zomaar komt.
Hun samenleving bestond uit autonome regio’s. Toch herken je de Chachapoya direct aan hun bouwstijl: ronde huizen, geometrische reliëfs en fraai met muurschilderingen versierde rotsgraven. Hoewel ze lange tijd weerstand boden aan de opmars van de Inca’s, werden ze eind 15e eeuw alsnog bij het rijk gevoegd — net voor de komst van de Spanjaarden.
Gran Pajatén in de regio San Martín werd pas in de jaren zestig ontdekt maar groeide sindsdien uit tot hét symbool van de Chachapoya: een spectaculair archeologisch complex en een absolute must voor iedereen die iets met oude culturen of Zuid-Amerika heeft.
Het Raadsel Chachapoya wordt steeds intrigerender
Dit mysterieuze complex bestaat uit ceremoniële bouwwerken met steenmozaïeken van menselijke figuren en verhoogde friezen, te midden van een overweldigend uitzicht over het nevelwoud. Tot voor kort lag echter een groot deel van het gebied verscholen onder dichtbegroeid woud — veel meer dan paar bekende bouwwerken en paden kon niemand aanwijzen.
Nu heeft het World Monuments Fund (WMF) bijzonder nieuws onthuld over Gran Pajatén.
Recent veldwerk bracht aan het licht dat archeologen meer dan 100 ‘nieuwe’ structuren hebben gelokaliseerd en in kaart gebracht. Daarmee valt het tot dusver bekende aantal — 26, volgens expedities uit de jaren tachtig — echt in het niet. Voor het eerst krijgen we zicht op de omvang, samenhang en slimme infrastructuur van een Chachapoya-nederzetting en haar invloed op de regio. Het onderzoek, uitgevoerd tussen 2022 en 2024, combineerde lokale veldexpertise met de nieuwste technologie in scannen, documentatie en behoud.
Gran Pajatén ligt binnen het Nationaal Park Río Abiseo: een UNESCO-Werelderfgoed van topniveau, geroemd om zijn unieke natuur én cultuurwaarde.
Dankzij geavanceerde tools als lucht- en terreizig LiDAR-scans, fotogrammetrie en diepgaand morfologisch onderzoek, kon WMF het meest gedetailleerde kaartbeeld tot nu toe van Gran Pajatén samenstellen. Voor archeologen betekent dat: eindelijk — zonder schade te veroorzaken — het landschap en de architectuur bijna letterlijk ‘ontsleutelen’, begrijpen hoe de bouwers dachten en waarom ze juist hier neerstreken.
Het blijkt dat de Chachapoya hier al vanaf de 14e eeuw verbleven; sporen in de bodem wijzen zelfs op een eerdere bewoning. Ook interessant: in de directe omgeving zijn oude routes gevonden die Gran Pajatén verbinden met sites als La Playa, Papayas en Los Pinchudos. Zo tekent zich geleidelijk een complex netwerk af, waarschijnlijk een strategisch georganiseerd gebied dat het belang van de regio nog eens onderstreept.
“Dit verandert ons beeld van Gran Pajatén volledig,” zegt Juan Pablo de la Puente Brunke, directeur van WMF Peru. “We dachten lang aan een geïsoleerd complex, maar wat nu zichtbaar wordt, is een fijnmazig systeem van precolumbiaanse nederzettingen, verspreid over meerdere eeuwen.”
Bénédicte de Montlaur, bestuursvoorzitter van de World Monuments Fund, voegt toe: “Niet alleen het resultaat is bijzonder, ook de manier waarop we het bereikt hebben. Dankzij moderne technologie beschikken we over een unieke visuele en wetenschappelijke documentatie, waardoor Gran Pajatén tot leven komt zonder het kwetsbare ecosysteem te verstoren. Nu de plek voor de meeste mensen nog onbereikbaar blijft, kunnen we de verhalen straks digitaal en meeslepend delen.”
