Korte maar krachtige reflectie over menselijke relaties wordt massaal gedeeld: waarom sommigen lijden gebruiken als middel om aandacht te krijgen en verantwoordelijkheid te ontwijken

16/08/2025 – 05:00

Pilar Sousa, psycholoog en schrijver met een focus op mentale gezondheid, is in Nederland tegenwoordig niet meer weg te denken uit de discussie over intermenselijke relaties. Met haar recente video is zij viraal gegaan, waarin ze scherp analyseert hoe victimisme zich steeds vaker manifesteert als manipulatieve tool in zowel werk- als privésfeer.

Volgens Sousa wordt het aannemen van een slachtofferrol niet altijd gevoed door kwetsbaarheid, maar welbewust ingezet. “Als je niets hebt om trots op te zijn, wordt slachtofferschap de perfecte strategie,” legt ze uit. Mensen gebruiken hun lijden om steun, aandacht, en vooral invloed over hun omgeving te verkrijgen. In haar woorden is victimisme niet zomaar een zwakte: het is vaak een zorgvuldig gekozen houding vanuit de behoefte aan externe bevestiging.

Sousa’s boodschap laat niemand onberoerd. “Victimisme kweekt empathie én helpt om verantwoordelijkheid te ontlopen,” stelt ze vast. Wie zich voortdurend als het slachtoffer presenteert, gaat anderen al snel zien als de boosdoeners. Zo ontstaat er een rechtvaardiging om eigen fouten en keuzes niet onder ogen te zien. Het is een valkuil – zowel voor de persoon zelf als voor de omgeving die meegezogen wordt in het toneelspel.

Volgens Sousa is deze dynamiek opvallend makkelijk te doorzien zodra u niet langer meespeelt: “Als u niet meegaat in het drama, bent u opeens de slechterik in hun verhaal.” Dat is precies het moment waarop het mechanisme van verborgen machtsuitoefening in beeld komt.

Dit inzicht is relevant, zeker in een land als Nederland waar het gesprek rond mentale weerbaarheid steeds actueler wordt. Of u nu werkt in de zorg, voor de klas staat of gewoon in uw eigen kring met dit soort gedrag te maken krijgt – het herkennen van victimisme als manipulatietechniek helpt om grenzen te stellen. Herkent u patronen van slachtofferschap bij iemand in uw omgeving? Blijf empathisch, maar laat u niet meeslepen in schuldgevoel of het afleggen van verantwoordelijkheid die niet van u is.

• Praktisch advies: Wees alert als gesprekken zich herhaaldelijk richten op andermans schuld en uw eigen rol voortdurend wordt geproblematiseerd.
• Let op: Bij organisaties als MIND of via mediaplatforms als NRC en De Volkskrant vindt u actuele tools en achtergrond bij dit thema.
• Blijf openstaan: U mag grenzen stellen zonder uw betrokkenheid te verliezen.

Victimisme is van alle tijden, maar doordat we steeds meer over mentaal welzijn praten, hebben we nu ook de juiste woorden om deze patronen te benoemen en te doorbreken. Zoals Sousa afrondt: het doorzien van manipulatie begint bij uzelf – neem die ruimte.