De tijd van de Eerste Tsjechoslowaakse Republiek lijkt inmiddels heel ver weg. Sindsdien is de Tsjechische taal drastisch veranderd, en jongeren gebruiken tegenwoordig totaal andere woorden dan hun ouders of grootouders. Die taalvernieuwing is iets natuurlijks – zeker als u kijkt naar hoe razendsnel woorden komen en gaan.

Hoe was het leven ten tijde van Tomáš Garrigue Masaryk?
Foto: Shutterstock

In deze quiz neem ik u even mee terug naar het tijdperk van de Eerste Republiek. Veel woorden uit die periode zijn simpelweg uit het dagelijks leven verdwenen. Toch, wie oude films kijkt die zich afspelen in het interbellum, kan de typerende taal nog volop horen – inclusief de sfeer van die tijd.

Hoe het leven eruitzag tijdens de Eerste Republiek

De Eerste Tsjechoslowaakse Republiek bestond officieel van 28 oktober 1918 tot 30 september 1938, toen het Verdrag van München werd ondertekend.
Er wordt vaak gezegd dat men in die jaren een goed leven had. Maar eerlijk is eerlijk: meestal zeggen mensen dit zonder dat ze het zelf hebben meegemaakt.

Oude zwart-witfilms tonen deze periode vaak als een bijna sprookjesachtige tijd: mensen reden in glanzende auto’s, heren rookten rustig een pijp, dames paradeerden in luxe bontjassen. Maar – misschien laat de werkelijkheid zich niet altijd zo romantisch inkleuren. Die luxe was weggelegd voor een kleine toplaag van de samenleving.

Het toenmalige Tsjechoslowakije had bovendien zwaar geleden onder de Eerste Wereldoorlog. Boeren konden amper zaaien, en de industrie stond nog maar net in de kinderschoenen. Veel gezinnen rouwden om familieleden die de oorlog niet overleefden. Net als nu was er een laag mensen die onder de armoedegrens leefde, met weinig uitzicht op betere tijden.

Een eigen auto? Dat was echt een uitzondering.

Wat verdienden mensen in die tijd?

Vergelijkt u de salarissen van de vroege republiek eens met het huidige minimumloon – u komt vanzelf terecht bij compleet andere bedragen. Maar ook de prijzen voor wonen of eten waren totaal afwijkend.

Een doorsnee werknemer verdiende destijds zo’n 135 tot 260 kronen per maand. Iets beter was het als u in de mijnen werkte: daar kon het loon oplopen tot 600 kronen. Landarbeiders daarentegen moesten uitkomen met slechts 50 tot 90 kronen per maand.

Interessant is vooral wat men zich toen voor zo’n bedrag kon veroorloven. Een kilo brood kostte 3,40 kronen, voor een kilo varkensvlees betaalde u 17 kronen. Bij de kapper was u ongeveer 4 kronen kwijt voor een knipbeurt. En bier – een liter kostte net geen 3 kronen. Wie zijn garderobe wilde uitbreiden met bijvoorbeeld een nieuwe overhemd was gemiddeld 25 kronen kwijt.

22% had geen stromend water in huis

Statistieken over het wonen in Tsjechoslowakije laten soms nog steeds versteld staan. Gemiddeld waren er slechts 62 bedden op de 100 inwoners. Men leefde bescheiden, vaak zelfs met het hele gezin in één kamer. Ongeveer de helft van de huishoudens had slechts één ruimte tot zijn beschikking. Opvallend: 22% van de inwoners had geen stromend water in huis. En wat betreft gezondheidszorg? Die was, uiteraard, ook zeer beperkt. Van elke 1.000 geboren baby’s overleden gemiddeld 48 kinderen vlak na de geboorte.

De nasleep van de oorlog was merkbaar in landbouw en industrie.

Deze quiz bestaat uit zes vragen. Het is aan u om de juiste betekenis toe te wijzen aan woorden die destijds veel werden gebruikt – een stukje taalgeschiedenis!

• 1. Wat betekende “panimáma”?
  • a) Lerares op school
  • b) Vrouw, meestal op het platteland — een huishoudster of moeder
  • c) Stiefmoeder
• 2. Wat betekende “kvaltovat”?
• 3. Wat betekende “fajront”?
  • a) De ochtendploeg in de fabriek
  • b) Lunchpauze op het werk
  • c) Einde van de werkdag
• 4. Wat betekende “pangejt”?
  • a) Sloot of greppel langs de weg
  • b) Plattelandswoning aan de weg
  • c) Boerenvat voor graan
• 5. Wat betekende “kavalec”?
  • a) Chique jas
  • b) Oud muziekinstrument
  • c) Eenvoudig bed
• 6. Wat betekende het als iemand “kufroval”?
  • a) Spullen pakken voor vakantie
  • b) Verdwaald zijn/ de weg kwijt zijn
  • c) Valsspelen bij een kaartspel

Lijkt u dit leuk voor een pubquiz of als kleine test bij de koffie? Delen met collega’s of in de groepschat: gegarandeerd gespreksstof en een glimlach!