Na meer dan 20 jaar werken met tieners deelt Sara Desirée in haar nieuwe boek ‘Thuis bepaal ik de regels, punt’ praktische handvatten om grenzen te stellen in gezinnen

Verschenen op 05/08/2025 – 18:26, bijgewerkt op 05/08/2025 – 18:26

Verwacht in dit interview geen wonderoplossingen waardoor uw puber plots alles doet wat u vraagt, met alleen maar tienen thuiskomt en nooit in de problemen raakt. Zo werkt het ouderschap niet – en eerlijk gezegd, zou het dan ook best saai zijn. Iedereen die met pubers leeft, weet hoeveel uitdaging er in deze fase zit. We varen allemaal in hetzelfde schuitje.

Sara Desirée – sociaal pedagoog, psychotherapeut en specialist in jongerenprojecten – volgt het tienerbestaan al ruim twintig jaar op de voet. In haar boek ‘Thuis bepaal ik de regels, punt’ (uitgegeven door Grijalbo), deelt ze concrete tips om gezonde grenzen te stellen aan jongeren. Volgens haar helpt het om al vóór de puberteit over deze levensfase te lezen: “Fouten maakt iedereen, maar zo misschien iets minder grote.” We gaan met haar in gesprek – wellicht haalt u er iets uit voor uzelf.

Praktijksituatie: verschillende regels voor verschillende pubers?

Stel: u heeft twee tieners, één van 16 en één van 15. De oudste is verantwoordelijk, komt afspraken na en u vertrouwt hem volledig. De jongste daarentegen doet regelmatig lastig en overtreedt de regels. Moet u voor allebei dezelfde thuiskomsttijd aanhouden? Of mag u voor de jongste strengere regels hanteren, ook al is dat minder eerlijk tegenover de oudste?

Sara: “Dat hangt van veel af, maar ik zou het inderdaad per kind bekijken. Gedraagt de oudste zich verantwoord, dan kun je daar meer vrijheid geven. Blijft hij zich goed houden aan afspraken, dan hoef je niet nóg meer te beperken. Bij de jongste, die vaker grenzen opzoekt, zul je andere afspraken moeten maken. Het draait om maatwerk: misschien is het geen keihard tijdstip, maar spreek je voorwaarden af – bijvoorbeeld nuchter thuiskomen, bellen als je vervoer nodig hebt, of laten zien dat je samen met iemand naar huis loopt. Belangrijk is dat je erkent: deze jongeren zijn anders en vragen elk hun eigen aanpak.”

Hoe ga je om met jaloezie en vergelijking?

En wat als de jongste moppert dat de oudste meer mag?

Sara: “Leg uit waarom de ene puber meer vrijheid heeft dan de ander. Verwacht niet dat ze het direct begrijpen. Maar wees duidelijk: ‘Als jij, net als je broer, op tijd thuis bent en de afspraken respecteert, krijg je dezelfde vrijheid.’ Koppel positieve consequenties aan goed gedrag, want jongeren reageren beter als er een beloning in het vooruitzicht ligt. Dat de regels verschillen voelt misschien oneerlijk, maar eerlijkheid is transparant uitleggen waarom iets zo is. Natuurlijk blijven ze situaties vergelijken – daar kom je niet omheen – maar door steeds weer rustig het waarom te benoemen, voorkom je escalaties.”

Zijn ouders van nu te soepel?

Worden grenzen vager omdat ouders meer begrip tonen voor de mentale gezondheid van hun kinderen?

Sara: “Veel gezinnen balanceren tussen nieuwe inzichten rond mentale gezondheid en de eigen opvoeding van vroeger. Ze willen opvoeden op een andere, meer empathische manier, maar weten soms niet goed hoe. Dat veroorzaakt onzekerheid. Social media draagt hier niet altijd positief aan bij: er circuleren paniekverhalen of juist pleidooien voor strikte discipline zonder oog voor emoties. Wetenschappenlijk gezien weten we: autoritaire, emotieloze opvoeding leidt niet tot mentaal gezonde volwassenen. Grenzen stellen gaat niet om verbieden of straffen, maar om gezond samenleven. De puberteit maakt alles uitdagender, want jongeren nemen afstand van het gezin en zoeken hun eigen waarden – wat soms botst met het ouderlijke systeem.”

Grenzen vs. regels: wat is het verschil?

Zijn regels en grenzen synoniem?

Sara: “Ze liggen dicht bij elkaar, maar verschillen subtiel. Grenzen zijn vaak persoonlijk: de ene ouder vindt vijf minuten te laat niet erg, de ander wel. Regels daarentegen spreken we meestal samen af – bijvoorbeeld over huishoudelijke taken of rekening houden met anderen in huis.”

De vier kernwoorden van grenzen stellen

• Verwachtingen: Vertel welke grenzen er zijn. Wat verwacht u concreet? Door verwachtingen uit te spreken, wordt het voor jongeren duidelijk wanneer zij ergens mogen afwijken, en wanneer niet.
• Verantwoordelijkheid: Door samen afspraken te maken, groeien jongeren langzaam in hun verantwoordelijkheidsgevoel. En ja – fouten maken hoort bij het leren! Alleen door dingen soms niet goed te doen, wordt een puber steeds zelfstandiger.
• Gevolgen: Pubers leren vooral door het ervaren van de gevolgen van hun keuzes. Als u altijd alles voorkomt of corrigeert, zullen ze het belang van bepaalde grenzen nooit inzien. Laat ze soms ondervinden wat het betekent om een natte jas te moeten dragen omdat iemand zijn was niet zelf heeft gedaan.
• Ondersteuning: Blijf betrokken, ook als iets misgaat. Dus niet verwijtend (“Had je maar…”), maar oplossingsgericht: “Dit ging niet zoals afgesproken. Wat kunnen we volgende keer anders doen?”

Moeten alle grenzen bespreekbaar zijn?

Zit er verschil tussen niet-onderhandelbare en flexibele grenzen?

Sara: “Sommige grenzen zijn persoonlijk. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben ongerust als mijn kind na middernacht thuiskomt.’ Dat deelt u mee – dat is niet onderhandelbaar. Dingen als schoolplicht zijn wettelijk bepaald. Maar er zijn ook grenzen die best bespreekbaar zijn. Vooral belangrijk: bespreek samen de gevolgen van gedrag. Als er iets misgaat, praat dan samen: ‘Wat zou nu een passende consequentie kunnen zijn?’ Pubers zijn zo gewend aan straffen dat ze meteen zeggen: ‘Pak m’n mobiel maar af.’ Maar daar leren ze niks van. Werk juist toe naar eigen verantwoordelijkheid.”

Hoe belangrijk is het om als opvoeders op één lijn te zitten?

Wat als ouders / verzorgers het niet altijd eens zijn?

Sara: “Het is cruciaal om samen consequent te zijn, al is het in de praktijk soms lastig door verschillende achtergronden en overtuigingen. Belangrijk is om discussie buiten het gehoor van het kind te voeren en daarna het besluit samen uit te leggen: ‘We zijn het niet direct eens geweest, maar hebben nu samen een oplossing gevonden. Wat vind jij daarvan?’ Zo zijn jullie een goed voorbeeld in conflict hanteren en compromis sluiten.”

Waarom jezelf niet vergelijken met andere gezinnen?

Moeten we stoppen met het vergelijken van onze opvoedstijl met anderen?

Sara: “Elke ouder komt uit een ander nest en heeft andere ervaringen. Je kent nooit het hele plaatje van andere gezinnen, dus vergelijken heeft zelden zin. Als u twijfelt, praat eens met een professional: die brengt vaak nuance en laat zien dat die ‘perfecte familie’ zeker niet alles op rolletjes heeft. Doe wat past bij u en uw gezin.”

Wat met digitale controle en privacy?

Technologie maakt controle makkelijker – moeten ouders dat doen?

Sara: “Technologie biedt kansen, maar ook risico’s. Natuurlijk moet je soms ingrijpen, zeker als veiligheid in het geding is. Maar bespreek het met je kind. Afspreken dat je de locatie deelt omdat je anders wakker ligt is oké, zolang je uitlegt waarom. Blijf betrokken bij de eerste jaren online: jongeren kunnen online risico’s lopen die ze offline niet ervaren. Toch, volledige controle is onmogelijk – al hacken pubers tegenwoordig moeiteloos hun locatie-instellingen. Kies een aanpak die bij je gezin past, onthoud dat het mobieltje een onderdeel van hun leven is geworden. Leg de nadruk op groei naar zelfstandig en verantwoordelijk gebruik.”

Kan een moeilijke jeugd goedkomen? En andersom?

Helpt een fijne kindertijd automatisch in de puberteit – en is een slechte jeugd kansloos?

Sara: “Nee, helaas niet. Puberteit is zo’n bijzondere periode dat zelfs kinderen uit een stabiel nest ineens gaan wankelen – door vrienden, verliefdheden, schoolomgeving. Maar ook jongeren met een moeilijke start kunnen veel bijleren als ze maar betrouwbare volwassenen om zich heen krijgen waar ze zich veilig voelen. Herstel van vertrouwen duurt soms even, maar is altijd mogelijk.”

Invloed van onderwijs en docenten

Zijn schoolvakken belangrijk voor de sociale ontwikkeling?

Sara: “Wat jongeren leren, en vooral hoe, maakt het verschil. Nieuwsgierigheid aanwakkeren is cruciaal – dan groeit de motivatie vanzelf. Relaties met docenten doen ertoe: veel pubers geven aan dat ze bepaalde vakken volhouden omdat ze de docent of de klas prettig vinden. Het sociale klimaat in de klas beïnvloedt leerplezier en zenuwen. En ook: geef tieners de ruimte om te bewegen, te experimenteren, want stilzitten in overvolle klassen werkt juist averechts.”

En wat als pubers iets écht héél graag willen?

Van onverwachte uitjes tot logeerpartijen – hoe reageer je?

Sara: “Dit soort aanvragen zijn vaak heel legitiem: een concert, ‘De Avond met Ibai’ op YouTube – events waar de hele generatie het over heeft. Toon interesse: vraag waar het over gaat, wie er allemaal kijken, hoe zij het georganiseerd hebben. Ze moeten voelen dat je niet simpelweg ‘nee’ zegt. Daarna kun je bespreken hoe het veilig kan. Zoek de samenwerking, puzzel samen een oplossing bij elkaar. En ja: jongeren moeten nu eenmaal af en toe laat thuiskomen, dat hoort erbij.”

Tot slot: wat is het mooie aan ouderschap in de puberteit?

Geef nog een positieve boodschap mee voor wie bang is voor deze fase!

Sara: “Er valt juist enorm veel te genieten van het samenleven met pubers. Je ziet ze zelfstandiger worden, eigen meningen ontwikkelen, spannende keuzes maken. Het is een voorrecht om ze te begeleiden, hun vragen te horen en ze te zien groeien tot jonge volwassenen. Ze hebben hun ouders juist hard nodig, dus wees niet bang, maar ga vol nieuwsgierigheid de verbinding aan!”

Verwacht geen magische formule – opvoeden is complex, er bestaat geen foutloos pad. Maar juist dat maakt het waardevol én bijzonder.