Voor de meeste Nederlanders is de bank het centrum van ontspanning in huis. Een keer indutten tijdens een Netflix-marathon is vrij onschuldig. Maar volgens psychologen vertelt regelmatig in slaap vallen op de bank meer over uw innerlijke gesteldheid dan u wellicht denkt.

Het fenomeen ‘bankslaper’ kent verschillende oorzaken, variërend van uitputting tot gewoonten. Wie vaak op de bank zijn ogen dichtdoet, blijkt opvallend vaak overeenkomende psychologische trekjes te vertonen. Nog belangrijker: structureel slapen buiten uw slaapkamer kan het bioritme verstoren, waardoor slaapproblemen of vermoeidheid overdag op de loer liggen.

Regelmatig op de bank in slaap vallen? Mogelijk signaal van burn-out

Psychologen van onder andere de Universiteit Utrecht zien een opmerkelijk verband tussen bankslapers en de kans op het ontwikkelen van een burn-out. Mensen die last hebben van overmatige stress en vermoeidheid, kiezen vaak sneller voor een middagdutje in de woonkamer dan voor een nachtrust in bed.

Slapen op de bank veroorzaakt natuurlijk geen burn-out. Maar het is wel een waarschuwingssignaal. Wie uitgeput is – fysiek én mentaal – zoekt instinctief naar snelle manieren om energie op te doen. Die plotselinge powernaps wijzen dus vaak op onderliggende overbelasting.

Wanneer u regelmatig wegdoezelt op de bank, is het slim om alert te zijn op andere klachten die bij burn-out passen, zoals:

• Cynisme of afstandelijkheid: Minder betrokkenheid bij werk, klanten of collega’s; u voelt zich onbegrepen of onthecht.
• Chronische vermoeidheid: Het gevoel altijd moe te zijn, zelfs na een goede nachtrust.
• Minder prestaties: Merkbaar slechter functioneren of meer fouten maken dan voorheen.
• Sociaal terugtrekken: Minder zin in contact met vrienden of familie.
• Lichamelijke klachten: Meer hoofdpijn, maagproblemen of moeite met slapen. De oorzaak is vaak een langdurig verhoogd stressniveau, wat het immuunsysteem verzwakt.

Vaak op de bank slapen kan een waarschuwingssignaal zijn voor burn-out, aldus gedragsdeskundigen.

Bankslapers: ook multitaskers lopen risico

Kent u die mensen die altijd honderd dingen tegelijk proberen te doen? Zij belanden opvallend vaak slapend op de bank. De verklaring: voortdurend multitasken vraagt veel van onze hersenen. Stress en mentale vermoeidheid stapelen zich op, en op het moment dat u even thuis de rust opzoekt – bijvoorbeeld zappend op de bank – schakelt het brein pardoes uit.

Mensen die vaak multitasken vallen vaker op de bank in slaap, zo blijkt uit onderzoek van onder meer Radboud Universiteit.

Ook eenzaamheid en uitstelgedrag spelen een rol

Niet alleen stress en multitasken zijn oorzaken. Volgens gedragsonderzoekers van de Universiteit van Amsterdam gebruiken sommige mensen de bank als tijdelijk toevluchtsoord tegen eenzaamheid. Wie alleen woont of weinig sociale steun ervaart, kan het ritueel van bankdutjes gebruiken om het gemis aan verbondenheid te compenseren.

Bovendien blijkt uit recent onderzoek van het Nederlands Instituut voor Psychologie dat slapen op de bank soms een manier is om verantwoordelijkheden (tijdelijk) te ontwijken. We noemen dat uitstelgedrag, en het zorgt ervoor dat u taken voor zich uitschuift door (letterlijk) weg te dommelen.

Al met al heeft frequent slapen buiten het bed, vooral op de bank, voornamelijk nadelen. Uw biologische klok kan hierdoor in de war raken, met problemen als slapeloosheid of een stijve rug tot gevolg – vooral op lange termijn. Wilt u gezonder slapen? Probeer dan het bankdutje te vervangen door bewuste rustmomenten in uw eigen slaapkamer.