Het was groot nieuws in 2025: de Tsjechische Steenkoolcommissie heeft de overheid geadviseerd om per 2038 een einde te maken aan het delven en verstoken van steenkool. Klinkt als een succes voor klimaatbeleid, maar volgens milieuorganisaties is dit misplaatst optimisme. Volgens hen verdwijnt steenkool waarschijnlijk zelfs eerder van het toneel—en dat niet dankzij, maar ondanks de politiek.

Het kasteel Jezeří, uitkijkend over een steenkoolmijn.
Foto: ivabalk via Pixabay

Een historisch advies, maar is het ambitieus genoeg?

De Tsjechische Steenkoolcommissie is sinds 2019 het belangrijkste adviesorgaan voor het energiebeleid van het land. Nu, zes jaar later, adviseren zij een compleet afscheid van steenkool per 2038. Toch zijn binnen de commissie ook andere geluiden te horen.

Zo gaf de minister van Milieu, Richard Brabec, aan dat hij een snellere uitstap had gewenst: “Als er nu al miljarden geïnvesteerd worden in vergroening en alternatieven, zie ik realistisch meer kansen in 2033 dan 2038. De energietransitie versnelt, de economie past zich aan en de investeringen nemen toe.”

Waarom ecologen niet kunnen juichen

Voor milieuorganisaties als Greenpeace CZ of Hnutí DUHA is het vastgestelde jaar 2038 simpelweg te laat. Zij wijzen er terecht op: steenkool zal binnen tien jaar al zo onaantrekkelijk worden, dat het uit de markt verdwijnt—gewoon door de marktwerking.

• De prijs van steenkool daalt structureel, mede door de opmars van wind-, zonne- en biogasinstallaties, ook in de regio’s Ústí of Sokolov.
• Fabrieken en energiemaatschappijen sluiten kolencentrales, omdat verdere investeringen om aan emissienormen te voldoen simpelweg niet meer lonen.

Niet verrassend dus dat de Tsjechische milieubeweging de regering oproept het advies te heroverwegen. In de commissie stemden hun vertegenwoordigers (Jiří Koželouh en Jan Rovenský) dan ook tégen het compromis.

Mythen ontkracht: kernenergie niet cruciaal voor uitfasering

Een discussie die ook in Nederland vaak speelt: is het bouwen van extra kernreactoren per se nodig om van steenkool af te stappen? Voor Tsjechië luidt het officiële antwoord: nee. Netbeheerder ČEPS heeft vastgesteld dat steenkool echt al in 2033 uitgefaseerd kan zijn, zelfs als het geplande nieuwe blok van de kerncentrale Dukovany nog niet draait.

Internationale druk en publieke opinie

Tsjechië staat, net als Nederland, onder druk om de doelstellingen van het Parijse Klimaatakkoord te halen. De publieke steun hiervoor groeit ook: uit recent onderzoek blijkt dat 60% van de Tsjechen vóór een geleidelijke afschaffing van steenkool is, en bijna 80% wenst méér investeringen in duurzame energie. Ter vergelijking: in Nederland haalt zonne-energie in 2025 op sommige dagen al een derde van de stroom.

Wat betekent dit voor Nederland?

De Tsjechische casus lijkt ver weg, maar in Rotterdam of Limburg (bekend van zijn eigen steenkoolgeschiedenis) herkennen velen deze discussie. Het is interessant te zien hoe een “realistisch” nationaal beleid soms sneller voorbij wordt gestreefd door economische realiteit: investeringsstromen, internationale verplichtingen en veranderende markten dwingen uiteindelijk tot sneller afscheid van ouderwetse energiebronnen.

De moraal voor Nederland? Blijf anticiperen, want de energietransitie wordt niet alleen door Den Haag gestuurd, maar zeker ook door Europese trends én een veranderende publieke opinie. Mogelijk halen landen als Tsjechië 2038 niet eens—maar zijn ze veel eerder fossielvrij dan verwacht.