Herinneringen zijn geen exacte opnames, maar reconstructies beïnvloed door emoties, context en onze beleving van het nu

Herinneren is niet simpelweg het terugspoelen van een film. Vaak past ons brein subtiel details aan zodat ons verleden beter aansluit bij hoe we ons vandaag voelen of in het leven staan. Valentina Alesi, ervaren psycholoog met een scherpe blik op menselijk gedrag, legt uit dat dit een van de meest fascinerende – en soms handige – mechanismen van ons brein is: het zogenaamde bewustzijnsbias.

Onze herinneringen zijn zelden nauwkeurige kopieën van wat we hebben meegemaakt; het zijn reconstructies die gevormd worden door emoties, omstandigheden en zelfs onze huidige gemoedstoestand. Informatie wordt opgeslagen, maar óók aangepast wanneer we die ophalen. Denk aan hoe een geur ineens een jeugdherinnering terug kan brengen, compleet met gevoel en sfeer. Maar in hoeverre klopt zo’n herinnering nog met de werkelijkheid van toen?

Volgens Alesi “voert ons brein bijna onmerkbaar aanpassingen uit in herinneringen, zodat ze passen bij hoe we ons nú voelen.” Psychologen noemen dit het bewustzijnsbias. Vooral herinneringen rond relaties en gevoelens blijken hier gevoelig voor.

Een herkenbaar voorbeeld: “Tijdens je vorige relatie had je het idee dat alles fantastisch ging, dat je elkaar perfect aanvoelde en smoorverliefd was. Maar nu, na de break-up, hoor je jezelf zeggen: ‘Stiekem voelde ik al dat het geen stand zou houden’.” Dit terúgwerkend aanpassen van herinneringen geeft niet altijd een kloppend beeld, maar helpt ons wel om emotionele veranderingen – zoals een relatiebreuk – te verwerken.

@valentina.psicologia Fascinerend is het: ons brein heeft een geweldig vermogen om herinneringen te herinterpreteren zodat ze passen bij het nu. Soms herschrijven we het verleden onbewust om het heden logischer te maken, ook al zien we dat niet direct zelf.✨🦋 #psychologie #mentalegezondheid #zelfkennis #emotionelewonden #liefdevoorjezelf #lifestyletips #psychologietips #tiktokpsycholoog #reflectiemomenten ♬ Last Hope – Steve Ralph

Belangrijk om te weten: deze kleine aanpassingen zijn geen ‘foutje’ van ons brein. Sterker nog, ze hebben een beschermende functie. “Het geeft betekenis aan je pijn, bijvoorbeeld na een break-up”, licht Alesi toe. Door herinneringen te vervormen, maken we het makkelijker om ons aan te passen aan een nieuwe emotionele realiteit. Ons verleden wordt zo een stukje minder hard en helpt juist om vooruit te kijken.

Dit bewustzijnsbias maakt onderdeel uit van een bredere groep cognitieve biases – mentale shortcuts die helpen om sneller besluiten te nemen en minder overweldigd te raken door informatie. Natuurlijk: het risico is dat je beeld van de werkelijkheid gekleurd wordt. Maar het laat ook zien hoe flexibel, en soms onverwacht slim, mensen in elkaar zitten.

• Carolina Andersson, psycholoog: “Geen aansluiting meer voelen bij je oude vriendenkring kan ontzettend lastig zijn”
• Farid Dieck, expert mentale gezondheid: “De beste manier om een relatie los te laten waar je veel van hield, is dankbaar zijn voor alle mooie momenten”

Herinneren is dus zelden exact. Bewust of onbewust herschrijft u uw geschiedenis een beetje, en dat is vaak nodig om in het hier en nu vooruit te kunnen. Volgens Valentina Alesi is het een fascinerend – en in veel gevallen juist heel gezond – verdedigingsmechanisme van ons brein.