Niet elke maatregel pakt CO₂-uitstoot aan: waarom de meeste klimaatbeleid in de praktijk weinig oplevert

Het klimaatvraagstuk ligt in Nederland – en wereldwijd – al jaren op tafel. Van lagere snelheden op de ring rond Amsterdam tot zonneparken in Friesland en groene daken in Rotterdam: overheden proberen van alles. Sinds eind jaren negentig zijn er meer dan 1.500 verschillende beleidsmaatregelen ingevoerd om broeikasgassen te verminderen. Maar wat blijkt? Meer betekent lang niet altijd beter.

Wetenschappers van het Potsdam Instituut voor Klimaatimpactonderzoek in Duitsland, onder leiding van Annika Stechemesser, hebben met behulp van AI een breed overzicht gemaakt. Zij vergeleken ongeveer 1.500 klimaatmaatregelen wereldwijd en keken welke écht substantieel geleid hebben tot minder uitstoot. Hun onderzoek verscheen onlangs in Science en levert opmerkelijke inzichten op. Zo blijken beleidscombinaties vaak veel effectiever dan losse maatregelen – maar niet elke mix werkt.

De onderzoekers identificeerden 63 succesvolle ingrepen in 35 landen, die gemiddeld een reductie van 19% in CO₂-uitstoot realiseerden. In bijna alle gevallen ging het om samenhangende pakketten van twee of meer maatregelen. Alles bij elkaar opgeteld, leverden deze ingrepen een reductie op van 0,6 tot 1,8 gigaton CO₂-equivalent.

Stechemesser onderstreept: “Het draait om de juiste combinatie, niet om kwantiteit. De Britse uitfasering van kolencentrales werkte vooral doordat ze werd gekoppeld aan een minimumprijs voor CO₂. In Noorwegen werd de ban op verbrandingsmotoren pas echt effectief door forse fiscale prikkels, waardoor elektrische auto’s een stuk aantrekkelijker werden.”

In totaal analyseerden de onderzoekers 1.500 beleidsmaatregelen, uitgevoerd tussen 1998 en 2022 in 41 landen, waarvan ook de drie grootste emissielanden: China, de VS en India. Ze deelden deze in 48 categorieën in, uiteenlopend van emissiehandel tot het afschaffen van fossiele subsidies.

Volgens Stechemesser werd er tot nu toe vooral gekeken naar een beperkt aantal spraakmakende maatregelen in Europa of Noord-Amerika, terwijl honderden andere initiatieven onderbelicht bleven.

Het team combineerde slimme algoritmes met statistische analyses. Zo zagen ze, per sector (gebouwen, elektriciteit, industrie, transport), welke (combinatie van) maatregelen daadwerkelijk grote uitstootvermindering opleverden.

Een opvallende uitkomst: De effectiefste ingrepen verschillen behoorlijk per land en sector. Zo werken energieheffingen en prijsprikkels in rijke landen beduidend beter op stroomopwekking dan in armere regio’s.

In de bouwsector zagen ze dat maatwerk nodig is: bepaalde combinatiepakketjes zorgden voor ruim twee keer zoveel CO₂-reductie als losse regels. En interessant om te weten: belastingmaatregelen waren als enige maatregel ook zelfstandig in staat flink effect te hebben, in alle onderzochte sectoren.

Het onderzoek zorgt inmiddels voor veel discussie. Xu Chi, ecoloog aan de universiteit van Nanjing, reageerde: “Dit laat zien dat de meeste landen hun klimaatmaatregelen moeten heroverwegen. Met de huidige aanpak boeken we simpelweg niet het nodige resultaat. Realistische evaluatie en bijsturen is hard nodig.”