Plasticvervuiling van onze oceanen is al jaren een groeiend probleem. Wat veel mensen niet weten, is dat volgens wetenschappers tot 70% van het grote plasticafval in zee – de zogenaamde macroplastics – zijn oorsprong vindt in de visserij. Vorig jaar ondernam Canada een opmerkelijke stap in de strijd tegen deze vervuiling door 63 ton visnetten, touwen en andere vissersmaterialen uit het water te halen, mede dankzij een speciaal overheidsfonds.

Het onderbelichte probleem van visserij-afval

Wie aan plastic in zee denkt, ziet misschien vooral plastic flesjes en rondslingerende verpakkingen voor zich. Maar er is nóg een grote boosdoener: verloren visnetten en touwen. Jaarlijks raken enorme hoeveelheden visserijmateriaal verloren in oceanen wereldwijd. Plastics van vijf millimeter en groter – macroplastics – vormen niet alleen massaal afval, maar ook een direct gevaar voor zeedieren. Dolfijnen, zeehonden en zelfs de Nederlandse bruinvis raken regelmatig verstrikt.

Waarom macroplastics extra zorgwekkend zijn

Macroplastics zijn makkelijker uit het water te halen dan de haast ongrijpbare microplastics, maar het volume maakt het een fikse uitdaging. Losgeraakte netten en lijnen veranderen in “spooknetten” die onzichtbaar door de Noordzee en Atlantische Oceaan zweven. Ze zijn dodelijk voor het zeeleven: dieren kunnen niet ontsnappen en sterven vaak een langzame dood.

Bovendien breken deze grote stukken plastic, als ze niet worden verwijderd, langzaam af tot microplastics. Het zoute zeewater versnelt dit proces. De gevolgen daarvan reiken tot op ons bord: zeedieren nemen die microplastics op, en uiteindelijk wij ook.

Schrikbarende cijfers: visserij verantwoordelijk voor tot 70% van het plastic in zee

Jaarlijks belandt er wereldwijd meer dan acht miljoen ton plastic in zee – een cijfer dat blijft stijgen. Ondanks ambitieuze plannen om plastic verpakkingen te verminderen, groeit de berg plasticafval gestaag. Volgens recente studies is de visserij zelf verantwoordelijk voor tussen de 46% en 70% van alle macroplastics in de oceanen. Naast netten en touwen zijn dit ook vallen, vistuig en afval van viskwekerijen.

Canadese actie: 63 ton visserijplastic uit de oceaan in één jaar

Om deze uitdaging aan te pakken heeft de Canadese overheid begin 2024 een speciaal fonds opgezet. Al na het eerste jaar zijn de resultaten zichtbaar: 26 projecten die vanuit het fonds werden gesteund, verwijderden samen 63 ton vissersmateriaal uit de Atlantische kustwateren.

• 86% van het afval bleek afkomstig van kreeften- en krabbenvallen
• 14% bestond uit netten en verschillende soorten lange vislijnen
• In totaal werd ruim 3,2 kilometer aan touwen ingezameld door de betrokken organisaties

Het fonds is voorlopig gevuld tot 2027 en er is 8,3 miljoen Amerikaanse dollar (omgerekend bijna 8 miljoen euro) beschikbaar gesteld voor dergelijke opruimingsacties. Nieuwe zoektochten naar plasticafval staan gepland rond de start en het einde van het visseizoen. Een duidelijk signaal: zonder enorme inzet en budget blijft schoonmaken schier eindeloos werk.

Wat kunnen we in Nederland doen?

Ook dichtbij huis – denk aan de Noordzee bij Den Helder of Zeeland – spoelt jaarlijks visserij-afval aan. Lokale initiatieven als Stichting De Noordzee en Ghost Diving Netherlands ruimen actief op, maar het probleem is groot. Bewustwording in de visserijsector en strengere eisen aan verantwoord afvalbeheer zijn onmisbaar.

Praktische tips: uw bijdrage aan schone oceanen

• Steun organisaties die plasticafval uit zee verwijderen, zoals The Ocean Cleanup uit Delft
• Koop lokale vis bij vishandelaren die duurzaam werken
• Gooi nooit zelf afval in het water – zelfs een klein stukje touw kan desastreus zijn voor dieren
• Doe mee aan opruimacties op het strand – elke zak vuil maakt verschil

Wist u dat?

Een enkel verloren visnet kan tot wel 600 jaar blijven ronddrijven voordat het volledig is afgebroken. En elk stukje plastic dat u vandaag uit het water haalt, kan onnoemelijk veel zeeleven redden.