De populariteit van vltavienen – die zeldzame groene edelstenen uit Zuid-Bohemen – zit in 2025 opnieuw in de lift. Ondanks strengere regels en zichtbare controle zien lokale natuurgebieden opnieuw meer mensen die met schop en zeef de bossen intrekken. De politie en de milieuinspectie hebben in het eerste halfjaar al 30 gevallen van illegale winning onderzocht. En dat, terwijl op deze activiteiten tot wel twee jaar gevangenisstraf staat.

Vers opengerolde gronden door vltavienzoekers. Foto: ČIŽP

Waarom zijn vltavienen zo populair?

Vltavienen, oftewel moldavieten, zijn uniek voor Centraal-Europa en vooral de regio bij Český Krumlov. Ze zijn geliefd bij verzamelaars én worden steeds vaker verwerkt in sieraden van lokale juweliers als Gemstone House of Prague. Door hun waarde en zeldzaamheid is het verleidelijk om zelf het geluk te beproeven. Maar deze explosie aan zoektochten veroorzaakt serieuze schade aan de natuur en het lokale ecosysteem — iets wat ik de afgelopen jaren persoonlijk met groeiende zorg heb gezien.

Wat zegt de wet? Natuur komt altijd eerst

De vltavienen liggen vaak onder beschermde bosgrond: denk aan natuurgebieden als Blanský les of Třeboňsko. Volgens de Wet natuurbescherming mag je daar absoluut geen bodem verstoren of de natuur aanpassen. Voor elke vorm van legale winning is bovendien een officiële vergunning nodig – en die wordt praktisch nooit afgegeven voor particulier zoeken of commerciële schatgravers.

Nieuwe aanpak: streng toezicht én lik-op-stuk

De politie pakt de nieuwe golf van vltavienzoekers samen met de milieu-inspectie meteen stevig aan. In eerste instantie volgt een taakverbod en een waarschuwing. Wie daarna door blijft graven en opnieuw wordt betrapt, riskeert vervolging voor het frustreren van een officieel bevel. En geloof me: zo’n justitieel traject heeft ook in Nederland geen fijne uitkomst.

• Voor het illegaal zoeken van vltavienen kan maximaal twee jaar gevangenisstraf worden gegeven.
• Geldboetes lopen snel op tot in de duizenden euro’s.
• Veroordelingen komen in het strafregister, wat gevolgen heeft voor reizen en werk.

Waarom nemen mensen toch het risico?

Ieder jaar zie je het weer in lokale Facebook- en Telegram-groepen: verhalen over snelle winst met een ‘buit’ aan vltavienen. Recent zijn de prijzen op Tsjechische marktplaatsen zelfs verder gestegen. Tegelijkertijd wordt de schade aan bosbodem en wortelnetwerken steeds duidelijker, iets wat volgens de lokale milieudienst moeilijk te herstellen is.

Ook veel Nederlanders dromen stiekem van een buitenkansje tijdens de zomervakantie. Maar als redacteur en natuurliefhebber wil ik benadrukken: het onherstelbaar beschadigen van unieke natuur voor eigen gewin is het nooit waard.

Hoe bescherm je jezelf én de natuur?

• Koop vltavienen altijd bij erkende juweliers met een bewezen herkomst (vraag gerust om papieren!).
• Respecteer lokale (en buitenlandse) natuurregels, óók tijdens vakantie of een uitstapje naar Tsjechië.
• Organiseer een excursie met een gecertificeerde gids — die vertellen je alles over de legale kant van vltavienen!
• Waarschuw mensen in je omgeving voor de risico’s van illegaal zoeken.

Wist je dit? De vltavien heeft een Nederlands tintje

Leuk feitje voor de liefhebbers: de allereerste exemplaren van vltavienen vonden aan het begin van de 19e eeuw via Boheemse juweliers hun weg naar beursvloeren in onder meer Amsterdam. Ook het Museum Volkenkunde in Leiden heeft een paar schitterende exemplaren in de collectie, waar je het boeiende verhaal achter deze edelstenen kunt ontdekken.

Kortom

Vltavienen blijven fascineren, maar het is essentieel om verantwoord om te gaan met onze natuurlijke rijkdommen – zowel in Tsjechië als dichtbij huis. Blijf nieuwsgierig, maar koester de natuur en kies altijd voor de legale, duurzame optie!