Sommige mensen verbergen schadelijk gedrag achter een charmante façade. De psychologie heeft hier een verklaring voor.

De perverse narcistische kant is een psychologisch begrip voor mensen die, ondanks hun ogenschijnlijk normale of zelfs charismatische uitstraling, manipulatief en schadelijk gedrag laten zien. In tegenstelling tot het klassieke narcisme gaat deze vorm gepaard met een volledig gebrek aan empathie en een blijvende drang om anderen te overheersen. Volgens psycholoog Carolina Bravo camoufleren deze personen hun ware bedoelingen vaak en tonen ze nauwelijks berouw. Dit kan diepe sporen nalaten, vooral in persoonlijke relaties. Het tijdig herkennen hiervan is cruciaal om jezelf te beschermen tegen emotionele schade.

In liefdesrelaties creëert de perverse narcist een ongelijkwaardige dynamiek waarin de ander langzaam zelfvertrouwen en eigenwaarde verliest. Bravo benadrukt dat zulke mensen vaak gebruikmaken van isolatie, emotionele chantage en schuldgevoelens als controlemiddel. Uiteindelijk kan een ongezonde emotionele afhankelijkheid ontstaan, waardoor het bijna onmogelijk lijkt om de relatie te verbreken. In veel gevallen begint het slachtoffer zelfs te geloven dat het slecht behandeld worden verdiend is. Psychologische begeleiding is dan essentieel voor persoonlijke groei en het hervinden van zelfstandigheid.

Dit patroon komt ook voor op de werkvloer. De perverse narcistische kant uit zich daar via pesten, manipulatie of sabotage. Bravo merkt op dat deze persoonlijkheden vaak succesvol en efficiënt ogen, waardoor ze weinig weerstand krijgen binnen het team. Ze gebruiken destructieve kritiek of juist nepcomplimenten om collega’s of ondergeschikten te controleren. Signalen vroegtijdig herkennen is belangrijk, want het negeren van dit gedrag kan de teamsfeer stevig onder druk zetten. Steeds meer Nederlandse bedrijven hanteren dan ook duidelijke protocollen tegen intimidatie, vaak in samenwerking met HR-partners als Randstad of VIA.

Een van de grootste uitdagingen is dat deze mensen hun eigen gedrag zelden als problematisch zien. Volgens Bravo schuiven ze de schuld vaak af en zoeken nauwelijks professionele hulp. Daarom is het enorm belangrijk dat betrokkenen leren de rode vlaggen te herkennen en snel handelen. Afstand nemen en psychologische steun zoeken zijn de eerste stappen om mentaal gezond te blijven. Een goed geïnformeerde aanpak en professionele begeleiding maken hierbij echt het verschil tussen jarenlang vechten of kiezen voor eigen herstel.

• Waarom mensen soms helpen bij het afruimen in een restaurant – volgens de psychologie
• Antonio Clemente, dermatoloog: “Ik zeg mijn patiënten dat een droge huid niet alleen met een crème verdwijnt, maar een medisch behandelplan vraagt”

De perverse narcistische kant is dus meer dan een label – het is een begrijpbare dynamiek die voorkomt in relaties, gezinnen en zelfs op kantoor. En hoewel het herkennen lastig kan zijn, loont het om alert te blijven. Praten over deze thematiek in Nederland gebeurt gelukkig steeds opener, mede dankzij voorlichting vanuit professionals en instanties als het Trimbos-instituut en MIND.