Niet iedere expert ziet onvergankelijke lichamen als tekens van heiligheid — soms ligt de reden veel aardser

• De opvallende voorspellingen van het Illuminati-rollenspel die in 2025 echt blijken uit te komen
• Nieuw onderzoek: reisden Romeinen echt naar Amerika en kwamen ze terug met het verhaal?

De bisdom Salamanca, de Ongeschoeide Karmelieten en het Vaticaanse Dicasterie voor Heiligverklaringen hebben de handen ineengeslagen. Samen stelden zij een team samen van vooraanstaande internationale medici en Italiaanse wetenschappers onder leiding van professor Luigi Capasso. Op 28 augustus 2024 werd, met veel zorg en precisie, het graf van de heilige Teresa van Ávila geopend voor onderzoek naar de uitzonderlijke staat van haar lichaam.

Onvergankelijke lichamen — lichamen die na de dood nauwelijks vergaan — spreken al eeuwenlang tot de verbeelding van gelovigen. In kerkelijke traditie worden ze vaak gezien als een ‘wonder van heiligheid’. Door de eeuwen heen doken bij diverse heiligen en zaligen opmerkelijk goed bewaarde lichamen op, wat steevast werd uitgelegd als teken van goddelijke uitverkiezing.

Teresa van Ávila stierf precies 500 jaar geleden, na een leven vol visioenen, mystieke ervaringen en invloedrijke teksten, waaronder “Het Boek van het Leven” en “De innerlijke burcht”. Gedurende 110 jaar bleef haar graf gesloten.

Tijdens het onderzoek bleek dat haar lichaam nagenoeg dezelfde staat vertoont als bij de vorige opening in 1914, zo blijkt uit het beeldmateriaal van toen.

Voor een grondige analyse én om ziekten uit te sluiten werd gebruikgemaakt van de nieuwste röntgentechnologie. Het team onderzocht met name de arm, het hart en de hand van de heilige, die eerder waren overgebracht vanuit Alba de Tormes en Ronda. Volgens prior Miguel Ángel González zijn deze ‘in uitzonderlijk goede staat’.

Volgens de Rooms-Katholieke Kerk kan onvergankelijkheid gelden als teken van een uitzonderlijk deugdzaam leven. Toch vormt het slechts één van de vele elementen bij heiligverklaring; bewijs van heroïsche deugden en erkende wonderen tellen minstens zo zwaar mee.

Andere bekende onvergankelijke heiligen

Het beroemdste voorbeeld is Sint Bernadette Soubirous, de jonge Franse vrouw die in 1858 Maria-visioenen kreeg in Lourdes. Toen haar lichaam in 1909 werd opgegraven — ruim dertig jaar na haar dood — bleek het opmerkelijk goed geconserveerd. Bij elke latere controle in de twintigste eeuw was nauwelijks verval zichtbaar. Sint Bernadette is nu te zien in een glazen schrijn in Lourdes — een vertrouwd beeld voor menig Nederlandse pelgrim.

Ook Don Bosco, oprichter van de Salesianen, vertoonde in 1929 een vrijwel intact lichaam bij exhumatie, 41 jaar na zijn overlijden. En de veertiende-eeuwse mystica Catharina van Siena wordt eveneens vereerd om haar ‘onverklaarbaar’ goed bewaarde stoffelijk overschot.

Wetenschappelijke verklaringen en onderzoek

Wat zegt de wetenschap? Er bestaan meerdere rationele verklaringen waarom sommige lichamen slecht of nauwelijks ontbinden. In wezen draait het om het juiste samenspel van temperatuur, vochtigheid, bodemgesteldheid en de afwezigheid van bepaalde micro-organismen. Een stabiel, koel en droog graf kan ontbinding jarenlang of zelfs eeuwen vertragen.

De Italiaanse antropoloog Dario Piombino-Mascali, bekend van zijn onderzoek naar natuurlijke mummificatie, stelt dat vele zogenoemde ‘onvergankelijke lichamen’ eenvoudig het resultaat zijn van ideale natuurlijke omstandigheden. Factoren als frisse lucht, voldoende ventilatie en een mineraalrijke bodem spelen daarbij een sleutelrol. Hij verwijst bijvoorbeeld naar de beroemde mummies in de katakomben van Palermo, bewaard gebleven door het unieke klimaat in de crypte.

In het specifieke geval van Sint Bernadette wordt gedacht dat lage luchtvochtigheid en goed geventileerde kisten aan haar goede conservering hebben bijgedragen. Wel ontdekten onderzoekers dat bij haar de inwendige organen volledig zijn verdwenen. Waarschijnlijk gaat het hier om natuurlijke uitdroging van weefsels in plaats van een bovennatuurlijk wonder.

Niet iedere wetenschapper gelooft dat onvergankelijkheid duidt op heiligheid of een bovennatuurlijk verschijnsel. Er zijn gevallen bekend waarbij lichamen gebalsemd of anderszins behandeld werden. Van Sint Franciscus Xaverius wordt bijvoorbeeld vermoed dat zijn stoffelijk overschot onbedoeld geconserveerd werd door het gebruik van kalk bij zijn begrafenis – vooral bedoeld om stank tegen te gaan, maar waarschijnlijk ook een conserverende werking gehad.

Andere hypothesen wijzen op natuurlijke chemische processen in de bodem. Zo is het fenomeen van vetverzeeping bekend (waarbij lichaamsvet verandert in zeepachtige substantie), waardoor menselijke resten verrassend goed geconserveerd blijven.

Tot slot: Tussen geloof, wetenschap en traditie

Onverklaarbare of niet, onvergankelijke lichamen blijven zowel gelovigen als onderzoekers fascineren. Tussen wonder en wetenschap ligt een spanningsveld vol geschiedenis, devotie en nieuwsgierigheid. Voor wie zich ooit in een kathedraal voor zo’n schrijn afvraagt of hier sprake is van een wonder: de realiteit is geregeld een mix van natuur, ritueel én een vleugje mysterie.