Gemeenten in beschermde natuurgebieden in Nederland, met minder dan 100.000 inwoners, krijgen de mogelijkheid om samen aanspraak te maken op maar liefst 30 miljoen euro subsidie. Met deze steun kunnen zij niet alleen lichtvervuiling verminderen, maar ook fors besparen op het energieverbruik van hun openbare verlichting.

Nieuwe straatlantaarn in een beschermd gebied
Foto: Pixabay & Pexels

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat lanceert dit jaar, inmiddels voor de vierde keer, een subsidieregeling voor het vervangen van straatverlichting binnen beschermde natuurgebieden. Ongeveer duizend gemeenten en dorpen die (deels) binnen of grenzend aan Natura 2000-gebieden of andere beschermde zones vallen, kunnen zich aanmelden voor deze subsidie.

De totale pot van 30 miljoen euro wordt evenredig verdeeld, zodat gemeenten kunnen investeren in moderne verlichting. Dit betekent niet alleen energiewinst, maar vooral ook minder lichthinder en meer duisternis waar dat belangrijk is. Per gemeente kan tot 2 miljoen euro worden aangevraagd, mits een gedeelte van het grondgebied valt binnen een beschermd natuurgebied en de bevolking onder de 100.000 blijft.

In eerdere rondes was de belangstelling groot. Zo werd er bij het Nederlands Klimaatfonds voor bijna 80 miljoen euro aan aanvragen gedaan. In Heerde op de Noord-Veluwe zijn bijvoorbeeld 279 nieuwe armaturen geïnstalleerd voor 3,6 miljoen euro. Daarmee levert de gemeente een substantiële bijdrage aan het herstel van de nachtelijke natuur.

Welke eisen gelden voor de subsidie?

Om in aanmerking te komen, moet de nieuwe verlichting aan strenge criteria voldoen. Denk aan:

• Beperking van het blauwe lichtspectrum in het armatuur
• Precieze bundeling van het licht naar beneden, zodat lichtvervuiling wordt geminimaliseerd
• Gebruik van energiezuinige (bij voorkeur led-)lampen
• Een lichtplan dat aansluit bij de karakteristiek van het natuurgebied

De gemeente moet deze aspecten goed kunnen onderbouwen in haar subsidieaanvraag.

Lichtvervuiling: sluipend risico voor mens en natuur

Lichtvervuiling is in Nederland de laatste jaren flink toegenomen – niet alleen in steden als Rotterdam, maar juist ook in landelijke regio’s en natuurgebieden. Overmatig kunstlicht verstoort het dag-nachtritme bij zowel mensen als dieren. Diverse onderzoeken tonen aan dat slaapkwaliteit afneemt, wat op termijn kan leiden tot klachten als depressie en andere gezondheidsproblemen.

Binnenhuis speelt dit net zo goed: vooral ‘s avonds kan blauw licht van schermen (telefoons, tablets, ledlampen) de aanmaak van melatonine verstoren. Dit heeft vooral effect op kinderen en nachtdienstenwerkers.

Voor amateur-astronomen en liefhebbers van de nachtelijke sterrenhemel is kunstmatig buitenlicht een grote frustratie. Sterren kijken in bijvoorbeeld het Groene Hart? Die kans is inmiddels minimaal. Zelfs voor leken is het verschil ’s nachts tussen stad en platteland bijna schrijnend zichtbaar.

Wat mag u precies declareren?

De subsidie dekt niet alleen de aanschaf en installatie van energiezuinige verlichting. Gemeenten mogen ook kosten meenemen voor bijvoorbeeld:

• Vervanging van verouderde bekabeling
• Plaatsing of upgrade van schakelkasten
• Huur van hoogwerkers of gespecialiseerd materieel
• Optimalisatie van de aansturing van de openbare verlichting
• Projectdocumentatie tot maximaal 50.000 euro

Bouwwerkzaamheden en het plaatsen van nieuwe masten vallen buiten de subsidie; dat is recent veranderd. Let op: aanvragen kunnen in 2025 tussen 1 maart en 31 mei worden ingediend en de uitvoering moet uiterlijk binnen twee jaar na toekenning zijn afgerond.

Wat betekent dit concreet voor uw gemeente?

Heeft uw gemeente bijvoorbeeld een deel van het grondgebied in de Oostvaardersplassen of de Utrechtse Heuvelrug? Dan is dit het moment om niet alleen het straatbeeld te verbeteren, maar ook aantoonbaar bij te dragen aan natuurherstel in de regio.

Overweegt u een aanvraag? Raadpleeg dan de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voor de volledige voorwaarden. Zo helpt u niet alleen uzelf en uw inwoners, maar werkt u ook mee aan stillere, donkerdere nachten – en daar wordt uiteindelijk iedereen gezonder van.