Mogelijk gemaakt door een revolutionaire beeldvormingstechniek voor levende weefsels

Voor het eerst ooit is het gelukt om ovulatie te filmen terwijl het daadwerkelijk gebeurt. Tot nu toe moest de wetenschap het doen met stilstaande beelden van eierstokweefsel dat buiten het lichaam was gehaald en behandeld, maar dankzij een nieuwe techniek kunnen we nu precies zien hoe een eicel vrijkomt. Dit biedt een uniek inzicht in een proces dat normaal gesproken diep in het lichaam en buiten ons zicht plaatsvindt.

Waarom is dit zo bijzonder?

De ovulatie is één van die magische, maar weinig begrepen processen in het lichaam. Tot recent kon men alleen dode, gefixeerde preparaten onderzoeken. Maar levende weefsels, in actie, bieden een heel ander perspectief. Dankzij deze nieuwste doorbraak kunnen onderzoekers nu letterlijk ‘meekijken’ hoe een muiseicel uit zijn follikel ‘springt’ — iets dat tot vóór kort onmogelijk was.

Hoe werkt deze nieuwe techniek?

Onderzoekers van het Max Planck-Institut gebruikten een geavanceerde beeldvormingstechniek op follikels van muizen, die buiten het lichaam in een petrischaaltje groeiden. Ze werden gestimuleerd met specifieke hormonen die ovulatie in gang zetten. Met deze methode konden ze het ontstaan en de vrijlating van een eicel stap voor stap filmen, zoals nooit tevoren.

Het proces stap voor stap bekeken

• Fase 1 – Groei van het follikel: Het meest rijpe follikel groeit binnen acht uur bijna twee keer zo groot. Dit komt door de productie van hyaluronzuur, dat zorgt voor instroom van vocht.
• Fase 2 – Samentrekking van de spierlaag: De buitenste spiercellen trekken samen en bereiden de ‘lancering’ van de eicel voor.
• Fase 3 – Vrijlating van de eicel: Uiteindelijk wordt de eicel krachtig naar buiten gestoten en komt in het laboratoriumschaaltje terecht. Precies deze fase is nu schitterend vastgelegd op video.

De parallellen met de mens (en waarom dit ertoe doet)

Het mechanisme bij muizen lijkt opvallend veel op hoe ovulatie bij mensen werkt. Bij een menstruatiecyclus van 28 dagen springt rond dag 14 gewoonlijk een eicel naar één van de eileiders. Dit kan leiden tot een zwangerschap, of — als de eicel niet bevrucht wordt — tot menstruatie.

Wat ontdekten de onderzoekers nog meer?

Door elk stapje te blokkeren, merkten de onderzoekers dat het proces meteen stopt: als één van de drie fases wegvalt, vindt ovulatie helemaal niet plaats. Dat benadrukt hoe nauwgezet ons lichaam werkt — een kleine verstoring en het hele proces stokt.

“Onze bevindingen laten zien hoe robuust ovulatie is. Nadat een externe prikkel het proces start, loopt de rest vrijwel automatisch door. Alles wat nodig is, zit al in het follikel opgeslagen,” verduidelijkt prof. Melina Schuh, hoofdonderzoeker van de studie.

Wat betekent dit voor de toekomst van vruchtbaarheidsonderzoek?

De verwachting is dat deze technologie straks ook wordt ingezet om menselijke vruchtbaarheid en cyclusstoornissen beter te doorgronden. Of het nu gaat om IVF-behandelingen bij Nederlandse klinieken als Amsterdam UMC of om fundamenteel biologisch onderzoek, deze video luidt een nieuw tijdperk in ons begrip van de vrouwelijke cyclus in.

Wat kunt u hier nu al mee?

• Verhoogd inzicht in eigen cyclus: deze kennis kan vrouwen helpen hun lichaam en vruchtbaarheid beter te begrijpen.
• Nieuwe mogelijkheden voor diagnose van vruchtbaarheidsproblemen.
• Toekomstige betere behandelmethoden bij wens naar kinderen of hormonale klachten.

De stap van bevroren weefsel naar real-time beelden is niet alleen een wetenschappelijk hoogtepunt, maar kan in de komende jaren grote invloed hebben op hoe we omgaan met vruchtbaarheid, zowel in de spreekkamer als thuis.

Meer weten over dit onderzoek? Het volledige artikel is te vinden in Nature Cell Biology. Blijf zeker op de hoogte van de ontwikkelingen, want wat nu bij muizen mogelijk is, kan binnenkort ook bij mensen worden toegepast.