Een kleine oeroude figuur uit de diepte van een Italiaans meer herschrijft het verhaal van de IJzertijd

• Wetenschappers ontdekken mysterieuze rode stippen in het heelal: “We staan voor een raadsel”
• Spectaculaire opname van een lichtbol midden op een veld: de beelden zijn ronduit intrigerend

De bodem van het Lago di Bolsena, niet ver van het rustige stadje Bolsena in Lazio, heeft zojuist een archeologische verrassing opgeleverd die ons begrip van de vroege IJzertijd stevig opschudt. Duik-archeologen haalden dan ook recent een klein, ogenschijnlijk eenvoudig beeldje van klei boven water—en dat, beste lezer, biedt een unieke blik in het dagelijkse (en het rituele) leven van onze voorouders, drieduizend jaar geleden.

Dit vrouwelijke figuurtje, amper groter dan een handpalm, lijkt onaf—alsof het een eerste versie was, achtergelaten door een anonieme maker uit de tiende of negende eeuw voor Christus. Wat het beeldje extra bijzonder maakt? Op het oppervlak kun je duidelijk de vingerafdrukken zien van de persoon die haar vormde, ooit op de grens van kunst en gebruiksvoorwerp.

Juist omdat het object niet helemaal af lijkt, biedt het een schat aan informatie over z’n vermoedelijke functie én over het leven in de Italische IJzertijd. De combinatie van locatie, ouderdom en bewaardetails maakt deze vondst extra relevant—zeker nu onderwaterarcheologie in Europa (denk bijvoorbeeld ook aan het onderzoek naar de resten van de Pharos van Alexandrië) eindelijk de aandacht krijgt die het verdient.

Een zeldzaam inkijkje in het dagelijks leven van de IJzertijd

Kenners uit de erfgoedwereld zijn het er vaak over eens: zulke miniatuurfiguren horen normaal gesproken thuis in graven en funeraire contexten. Maar deze keer werd het kleibeeldje juist aangetroffen in wat volgens lokaal onderzoek een residentiële zone moet zijn geweest. Dat betekent dat het mogelijk was bedoeld voor huiselijke rituelen of als huisaltaar—een stukje ‘oer-Hollandse’ huiselijkheid avant la lettre—zoals het tijdschrift Popular Mechanics al opmerkte.

Het uitzonderlijk goed bewaarde figuurtje laat veel details zien. Zo is er, net onder de borst, een lichte indruk van stof zichtbaar—wat erop wijst dat het ooit ‘gekleed’ kan zijn geweest. Zulke ontdekkingen zijn goud waard voor historici: ze geven ons een zeldzaam kijkje in oude gewoontes en handwerk, vermoedelijk met veel zorg en toewijding tot stand gebracht.

De vondst is te danken aan het team van de Italiaanse Dienst Onderwaterarcheologie, in nauwe samenwerking met het local restauratie-atelier en duikers van de overheid. Zonder de strakke organisatie tussen deze specialisten was behoud en veilig transport naar het laboratorium onmogelijk geweest.

Aiola: Een vergeten nederzetting aan het licht

Het gebied bij Gran Carro di Bolsena in de vulkanische regio van Aiola was tot ver in de jaren ’90 nauwelijks in kaart gebracht door archeologen. Dat veranderde in 1991, toen onderzoekers een ogenschijnlijk willekeurige hoop stenen linkten aan natuurlijke warmwaterbronnen op de bodem van het meer.

De eerste opgravingen leverden houten palen en ceramiekfragmenten op aan de zuidwestkant van het meer. Daarmee was snel duidelijk: hier woonden al mensen rond de vroege IJzertijd. De warme bronnen (soms tot veertig graden) laten vandaag de dag op ten minste vier plekken gas en mineralen opborrelen, waarmee de geologische activiteit bijzonder voelbaar bleef.

Dé doorbraak kwam pas in 2020: onder de stenen werd een heuveltje aarde gevonden, precies waar eerder al houten resten lagen. Dat wees op een belangrijk palafietendorp—een gemeenschap op houten funderingen, direct boven het water, vergelijkbaar met plekken als het Zwitserse Hallstatt. Met vondsten zoals Romeinse munten en aardewerk kunnen we anno 2025 stellen dat de plek tot ver in de Romeinse keizertijd bewoond bleef.

Aiola en Lago di Bolsena herbergen ongetwijfeld nog meer geheimen onder hun oppervlakte. Elke vondst, zelfs een onvoltooid kleifiguurtje, helpt archeologen het grote verhaal van onze Europese voorouders aan te vullen. Zo werpen we, stuk voor stuk, een helderder licht op het ritme, het huiselijk leven en de magische rituelen uit een tijd die verrassend dichtbij voelt.