Volgens recent onderzoek reageert de helft van de Nederlanders bijna automatisch met weerstand in discussies

Het valt u vast ook weleens op: er zijn mensen in uw omgeving die élke opmerking als een aanval lijken te ervaren en direct in de verdediging schieten. De laatste jaren werpt psychologisch onderzoek steeds meer licht op dit fenomeen, dat in Nederland – zowel op kantoor als in de kroeg of thuis – merkbaar aanwezig is.

Wat zegt de wetenschap?

Uit een breed psychologisch onderzoek, uitgevoerd aan de Universiteit Utrecht (2023), blijkt dat ongeveer 50% van de volwassenen geneigd is om direct tegengas te geven in een discussie. Dit gebeurt vaak zonder nadenken, bijna automatisch. Zulke mensen lijken het soms zelfs prettig te vinden om hun hakken in het zand te zetten, wat gesprekken behoorlijk kan bemoeilijken.

Waarom doen mensen dit?

Een defensieve houding is niet altijd een bewuste keuze. Vaak ligt de oorzaak in aangeleerde patronen uit het verleden – denk aan ervaringen op de middelbare school, werkdruk, of zelfs stress door de woningmarkt in grote steden als Amsterdam en Rotterdam. Psychologen uit Nijmegen koppelen dit gedrag aan het willen beschermen van het eigen zelfbeeld, zeker in een maatschappij waarin presteren en mening centraal staan.

Wat zijn de gevolgen?

• Meer conflicten: Mensen met een defensieve houding veroorzaken ongemerkt sneller spanningen op werk en thuis.
• Belemmerde communicatie: Zinnen als “Dat klopt niet!” of “Waarom bemoei je je daarmee?” brengen gesprekken vaak tot stilstand.
• Vastgeroeste ideeën: Defensieve mensen zijn minder flexibel, waardoor ze nieuwe inzichten lastig toelaten.

Kunt u zo’n houding veranderen?

Soms dwingt het leven – bijvoorbeeld een crisis of een grote fout maken op het werk – mensen tot reflectie en verandering. Vaak gaan oude overtuigingen vanzelf wankelen als de praktijk er geen ruimte meer voor biedt. Het toegeven van een fout of het uitstellen van de verdediging is moeilijk, maar in veel gevallen onvermijdelijk als men verder wil groeien.

Tips voor opener communiceren

• Erken uw emoties: Merk bij uzelf op wanneer u in de verdediging schiet, en neem een korte pauze.
• Blijf vragen: Stel open vragen in plaats van direct te reageren. “Hoe bedoel je dat?” opent vaak het gesprek.
• Zoek verbinding, geen strijd: Probeer te luisteren zonder meteen uw standpunt te verkondigen. Een open houding levert vaak meer op.

Wanneer hulp zoeken verstandig is

Blijft het lastig om defensieve reacties los te laten? Dan kan het zinvol zijn om een coach of psycholoog (zoals via de CGGZ in Den Haag) te raadplegen. Professionele begeleiding helpt bij het doorbreken van vastgeroeste patronen en verbetert niet alleen de relaties in privésfeer, maar ook op de werkvloer.

Tot slot

De wetenschap bewijst: uzelf en anderen beter begrijpen is mogelijk, ook op het gebied van lastige communicatie en defensief gedrag. Wie bewust met deze inzichten aan de slag gaat, zal merken dat het leven – of het nu in de polder, aan de grachtengordel of op kantoor is – nét een stukje soepeler verloopt.