Immuunmechanismen tijdens en na de zwangerschap geven onverwachte inzichten – en kunnen zelfs belangrijk zijn voor vaccins en orgaandonatie

Denkt u over gezinsuitbreiding na? Grote kans dat uw hoofd dan vol zit met vragen over werk, geldzaken en sociale veranderingen. Zaken als “Kan ik de kosten dragen?”, “Hoe combineer ik mijn baan en schooltijden?” of “Zie ik mijn vrienden nog wel?” zijn herkenbaar voor zowat iedere aanstaande ouder. Onmiskenbaar: een kind zet uw leven volledig op z’n kop.

Uw lichaam, daarentegen, heeft zo zijn eigen zorgen. Zodra eicel en zaadcel samensmelten, komt er een indrukwekkend stel biologische processen op gang om nieuw leven mogelijk te maken. Dat klinkt bijna als sciencefiction, maar deze veranderingsgolven zijn pure realiteit.

Zwangerschap is altijd al een medisch mysterie geweest. Ondanks decennia van onderzoek weten we lang niet alles — zeker niet over het immuunsysteem in deze periode.

Met name de vraag hoe het immuunsysteem van moeder en kind op elkaar blijft afgestemd ná de bevalling, bleef lang onopgelost. Wetenschappers van het Cincinnati Children’s Hospital vroegen zich af: hoe bijzonder is die band eigenlijk, op celniveau?

Hun baanbrekend onderzoek laat zien: de cellulaire connectie tussen moeder en kind is veel dieper dan we tot nu toe wisten. En die ontdekking kan zelfs verstrekkende gevolgen hebben op het gebied van vaccins en orgaandonatie.

Dat u zich soms afsluit voor vreemden is heel menselijk, maar uw immuunsysteem tilt dat naar een hoger niveau. Het herkent ieder onderdeel van uzelf en slaat direct alarm bij indringers.

Vaak zijn dat virussen of bacteriën — en dan is afweer cruciaal. Maar ook ‘wenselijke’ vreemdelingen als donororganen en protheses worden afgewezen door het lichaam, tenzij u afweermedicatie (immunosuppressiva) gebruikt.

Maar wat als er een compleet nieuw leven in u groeit? Biologisch gezien is een foetus grotendeels ‘vreemd’, en toch valt het immuunsysteem hem niet aan.

Tijdens de zwangerschap past uw lichaam zich ingenieus aan: speciale immuuncellen, T-suppressorcellen genaamd, herkennen de baby en leren het immuunsysteem om niet te reageren. Fascinerend, want dat kunstje krijgen we bij orgaantransplantaties bij mensen nog altijd niet goed nagebootst.

Het meest opvallende: onderzoekers vonden dat uw immuunsysteem een unieke herinnering bewaart aan kinderen die u krijgt met dezelfde partner — soms voor vele jaren. Normaal gesproken moet een vreemd celtype constant aanwezig blijven om afweerremmende cellen ‘wakker’ te houden, maar bij moeder en kind blijkt dat anders te liggen.

In het gezaghebbende Science werden deze inzichten afgelopen jaar gepubliceerd. Na de bevalling blijven minieme hoeveelheden van de baby’s cellen in het lichaam van de moeder achter, bijvoorbeeld in hart, lever, darmen, baarmoeder of ander weefsel. Deze fungeren als permanente geheugensteuntjes voor het immuunsysteem.

Andersom geldt het óók: kinderen dragen soms levenslang cellen van hun moeder bij zich. Mogelijk verklaart dit waarom donorgiften van moeder-op-kind beter slagen dan donororganen van vaders.

Wat gebeurt er bij meerdere zwangerschappen? En hoe zit het met de schitterende keten van moeders en dochters?

Uit het onderzoek blijkt: één setje ‘vreemde’ cellen krijgt voorrang. Na een nieuwe zwangerschap bewaart het lichaam van de moeder vooral cellen van haar laatstgeborene. Wordt een vrouw zélf moeder, dan lijkt haar lichaam oude moederlijke cellen in te ruilen voor die van haar kind. In zekere zin ‘vergeet’ het immuunsysteem dan de vorige generatie.

Toch: moeders vergeten hún kinderen nooit helemaal. Uit het onderzoeksrapport blijkt dat van elke zwangerschap een miniem aantal T-suppressorcellen in ruststand aanwezig blijft in haar lichaam. Biologisch gezien is de band tussen moeder en kind dus werkelijk uniek en permanent.

Goed om te weten:

• Nieuw onderzoek bevestigt dat vaccinatie van zwangere vrouwen hun kinderen indirect beschermt tegen ziektes, nog voordat baby’s zelf prikken kunnen krijgen.
• Onderzoekers kijken nu ook wat er gebeurt als een zwangerschap vroegtijdig eindigt: het immuunsysteem blijkt deze ervaringen eveneens te ‘onthouden’ – zowel de positieve als de minder goede uitkomsten.

Bronnen (MLA):

• Tzu-Yu Shao. Reproductive outcomes after pregnancy-induced displacement of preexisting microchimeric Science cells 10.1126/science.adf9325