De Europese Milieuagentschap (EEA) heeft in 2025 opnieuw de luchtkwaliteit van steden in heel Europa onder de loep genomen. Met 323 onderzochte steden in 29 landen, waaronder IJsland, Noorwegen en Zwitserland, laat het rapport weinig aan de verbeelding over: Nederland hoort bij de middenmoot, maar de verschillen zijn schrikbarend groot. De zwaarste problemen vind je bij onze buren in Polen en Italië; Scandinavië blijft voorloper.

Kolenkachels zorgen nog steeds voor fijnstof in Europese huishoudens.
Foto: Jerzy Górecki / Pixabay

Luchtvervuiling kost de slechtst scorende landen miljarden

Niet verrassend staan Zweedse en Finse steden bovenaan de lijst: hun lucht is schoner dan ooit dankzij innovatieve oplossingen, groene energie en een versneld overstap naar elektrisch rijden. Umeå in Zweden en het Finse Tampere worden vaak genoemd als voorbeelden van effectieve stedelijke luchtzuivering. De cijfers zeggen genoeg: in 2024 hadden 127 steden ‘goede’ luchtkwaliteit, maar 73 Europese steden kampen nog steeds met (zeer) slechte waarden.

Nederland: een verdeeld beeld, met aandachtspunten voor de Randstad

De meeste Nederlandse steden eindigen in de groep met ‘matige’ luchtkwaliteit. Hoewel we niet zo slecht scoren als de Poolse industrieregio’s, blijven er zorgen. Denk maar aan Rotterdam, Amsterdam en Utrecht, waar fijnstof (PM2,5) gemiddeld 13-17 μg/m³ bedraagt. Daarmee zitten we boven de strengste norm van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die adviseert om structureel onder de 10 μg/m³ te blijven.

Positief nieuws: steden als Groningen en Nijmegen scoren relatief beter, met waarden rond de 11 μg/m³. Dat verdient navolging, zeker richting 2030, als strengere Europese regels van kracht worden. Maar schrijnend is het verschil met steden als Karviná in Tsjechië, die op 19,6 μg/m³ noteren, vooral door oude kolencentrales en houtverbranding.

Wat betekent dit voor de gezondheid in uw gemeente?

Lange blootstelling aan fijnstof is geen futiliteit: minuscule deeltjes (PM2,5) komen diep in de longen, dringen zelfs door in het bloed en verhogen kans op chronische ziektes zoals astma, COPD en hartproblemen. In Europa leeft 61% van de inwoners in steden die boven de WHO-richtlijn zitten. Daarmee is luchtvervuiling de stille sluipmoordenaar van onze tijd.

Wat kunt u zelf doen & wat vraagt de toekomst?

• Kies slim vervoer: Laat de auto staan als het kan. Fietsen of OV beperkt uitstoot en is (meestal) sneller in de stad.
• Ventileer bewust: Zet ramen open tijdens de minst drukke (en schone) uren van de dag. Controleer altijd het lokale luchtkwaliteitsadvies.
• Ondersteun lokale acties: Steun initiatieven als het ‘Schone Lucht Akkoord’ en Gemeenteprojecten die gericht zijn op meer groen en minder verkeer.
• Duurzaam wonen: Investeer in isolatie, elektrische verwarming en zonnepanelen. Overheden bieden vaak subsidies voor verduurzaming.

Wist u dat Utrecht al ruim 200 slimme luchtmeters in woonwijken heeft geplaatst? Dat soort initiatieven geven inwoners direct inzicht én druk op beleidsmakers. Met eenvoudige stappen kunnen we samen het verschil maken.

Samenvatting: Nederland staat op het kruispunt

De Europese cijfers zijn een wake-up call: onze lucht kan schoner, gezonder en veiliger. Met actieve betrokkenheid van burgers, bedrijven en beleidsmakers, én inspirerende voorbeelden uit Scandinavië, is de toekomst hoopvol. Houd de lokale luchtindex in de gaten, praat mee in uw buurt en maak van schone lucht weer een vanzelfsprekendheid. Want uiteindelijk ademen we allemaal dezelfde lucht.