Benzine, diesel, aardgas – maar ook steenkool en andere grondstoffen – gaan de komende jaren merkbaar meer kosten. Dit komt vooral door de uitbreiding van het Europese systeem voor emissiehandel, bekend als ETS 2. Het doel: klimaatverandering afremmen. Maar uit recent onderzoek blijkt dat veel Nederlanders deze plannen niet steunen. En politici? Die blijven opvallend stil.

Zonder ingrijpen in de portemonnee geen klimaatwinst, maar wie wil daarvoor betalen?

Laten we eerlijk zijn: niemand betaalt graag meer voor basisvoorzieningen als energie en brandstof. En toch komen de hogere kosten er, mede door de groei van ETS 2. Het idee achter emissierechten is duidelijk: wie vervuilt, betaalt. Maar is de aanpak wel eerlijk verdeeld over de samenleving?

Twee scenario’s: korting voor duurzaam of prijs omhoog voor vervuilers

Beleid rondom klimaatverandering draait zelden om simpele keuzes. Besturen kunnen burgers verleiden met kortingen en subsidies voor duurzame alternatieven, zoals warmtepompen of elektrische auto’s. De andere route is minder populair: vervuilende producten extra belasten, zodat ze vanzelf minder aantrekkelijk worden. In de praktijk is het vaak een mix van beide – neem het Nederlandse Milieu-investeringsaftrek (MIA), energielabels en recente accijnsverhogingen op fossiele brandstoffen.

Welke gevolgen merkt de consument?

• Prijzen aan de pomp zullen stijgen; Shell en Tango bereiden zich voor op aanpassingen.
• Huishoudens met een lager of gemiddeld inkomen vrezen voor een dalend besteedbaar inkomen.
• Kosten voor energie-intensieve diensten (verwarming, transport, sommige producten) gaan omhoog.

Volgens een Duits onderzoek van het IMK (Institut für Makroökonomie und Konjunkturforschung) vinden meer dan de helft van de Europeanen – 53% – deze ontwikkeling problematisch. En deze groep bevat opvallend veel mensen die maandelijks nauwlettend op hun uitgaven moeten letten.

Onvoldoende informatie, toenemende onzekerheid

Wat mij opvalt: veel mensen voelen zich onvoldoende geïnformeerd over ETS 2 en de directe impact ervan. En dat is niet vreemd, als je ziet hoe terughoudend politici over het onderwerp spreken – in Den Haag net zo goed als in Berlijn. Er is weinig communicatie over alternatieven, tijdelijke compensaties of het grotere plaatje. Voor burgers ontstaat zo vooral onzekerheid: waar zijn we precies aan toe?

Politiek ongemak en het risico van uitstelgedrag

Brandstofprijzen raken niet alleen onze portemonnee, maar ook de politieke geloofwaardigheid. Dat merk ik in de praktijk: zodra het over ETS 2, CO2-rechten of accijnzen gaat, zijn antwoorden vaak vaag of worden journalisten verwezen naar een volgend debat. Terwijl juist nu – in 2025 – eerlijke en heldere uitleg nodig is. Anders ondermijnt het draagvlak voor verdere klimaatmaatregelen, en kunnen onbedoeld scheve verhoudingen ontstaan op de Nederlandse energiemarkt.

Hoe kun je je voorbereiden?

• Diversifieer je energiegebruik: investeer waar mogelijk in isolatie, zonnepanelen of een hybride warmtepomp (Eneco en Essent bieden hiervoor pakketten).
• Hou aanbiedingen rond elektrische auto’s en laadpassen in de gaten; vaak zijn er lokale subsidies beschikbaar via gemeenten in de Randstad.
• Volg het nieuws kritisch, bijvoorbeeld via NRC, NOS en De Correspondent: blijf op de hoogte van regelgeving én van compensatiemogelijkheden.

Tot slot

Eerlijk beleid vraagt om duidelijke communicatie en een realistische inschatting van de gevolgen – juist voor wie minder te besteden heeft of in oudere woningen woont. Daar ligt een taak voor overheid én media. Want als we gezamenlijke klimaatdoelen willen halen, moeten we het gesprek hierover wél blijven voeren.