Het ziet ernaar uit dat Nederlanders de komende jaren dieper in de buidel moeten tasten voor benzine, diesel, gas en zelfs kolen. Volgens energie-experts hangt alles af van cruciale beslissingen waar de overheid opvallend traag mee is. Wie de ontwikkelingen volgt, weet: uitstel van strategie betekent duurder leven. Sommige plannen had Nederland allang bij de Europese Unie moeten inleveren.

Moeten huishoudens zich zorgen maken over torenhoge energierekeningen? Het antwoord: alleen als Den Haag strategische keuzes blijft uitstellen.

Dat blijkt uit een gezamenlijke analyse van onder meer Milieudefensie, Greenpeace Nederland, Natuur & Milieu en het Centraal Planbureau voor Energie en Klimaat. Volgens deze organisaties schuift de regering structureel het vaststellen van essentiële beleidstukken op de lange baan. En juist die bepalen hoe het energie- en klimaatbeleid eruitziet tot 2050.

Overheidsplannen zoals het Nationale Energie- en Klimaatplan, de Routekaart Klimaatneutraal en het Duurzaamheidsbeleid wachten op definitieve goedkeuring. De reden voor deze vertraging? De angst dat nieuw beleid direct geassocieerd wordt met prijsstijgingen. Milieuclubs roepen daarom juist op tot meer ambitie: leg de lat hoger als het gaat om energiebesparing en maak het voor Nederlandse huishoudens eenvoudiger om zelf energie op te wekken en kosten te besparen. Want ook de Nederlandse maakindustrie snakt naar zekerheid voor de toekomst.

Knopen doorhakken is nu essentieel, vinden experts

Volgens Jeroen Kok, campagneleider energie bij Greenpeace Nederland, zijn beleidsplannen zélf niet de oorzaak van prijsverhogingen – het zijn visies, gebaseerd op onafhankelijke doorrekeningen en scenario’s voor verduurzaming. “Het echte risico zit juist in uitstel,” zegt Kok. Hij pleit voor méér ambitie richting 2030, in lijn met het advies van de Europese Commissie en de duidelijke uitkomsten van de recente openbare consultaties van het Ministerie van EZK.

Ook energie-adviseur Vera Meijer van Natuur & Milieu is helder: zonder concrete stappen voor energiebesparing, meer zon- en windenergie en slimme sturing van netwerken, blijft Nederland hopeloos achter. “Zonder duidelijk beleid gaan de energierekeningen voor particulieren én het bedrijfsleven onvermijdelijk omhoog.”

Europese hervorming emissiehandel stuwt prijzen

Een grote bron van onrust op de Nederlandse straten is de hervorming van het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Dit nieuwe beleid gaat rechtstreeks invloed hebben op de prijs van gas en kolen voor huishoudens en kleine mkb’ers – niet alleen voor grote industrie. Waar tot nu toe vooral gezinnen met stadsverwarming of elektrische verwarming extra betaalden, worden straks ook mensen die simpelweg op gas of kolen stoken, geraakt. Zo wordt het speelveld eerlijker, maar de prijzen stijgen voor iedereen.

Milieuorganisaties benadrukken: emissiehandel is opgezet zodat de uitstoot van broeikasgassen omlaag gaat. Dat is hard nodig om de klimaatcrisis te beteugelen. De langetermijnkosten van klimaatverandering zijn vele malen hoger dan die van de energietransitie. Bovendien vloeien de opbrengsten uit de emissierechten rechtstreeks terug naar burgers en bedrijven om de overstap naar schonere energie betaalbaar te houden.

Volgens Annabel de Groot, programmaleider bij Milieudefensie, “wordt de uitbreiding van het emissiehandelssysteem geregeld op Europees niveau – het maakt dus weinig uit of Nederland nu extra lang wacht met nieuwe strategieën. De prijsverhoging komt alsnog. Maar met een goed nationaal plan kan de overheid wel bepalen hoe de opbrengst eerlijk wordt verdeeld en álle Nederlanders profiteert.”

Sociaal Klimaatfonds als vangnet voor huishoudens

Met het nieuw opgerichte Sociaal Klimaatfonds komt er financiële steun om huizen beter te isoleren, over te stappen op schoon verwarmen en kwetsbare huishoudens direct te compenseren. Vooral mensen in oudere huizen of met een lager inkomen profiteren hiervan. De vouchers en subsidies – deels gefinancierd uit de verkoop van emissierechten – moeten de pijn van stijgende prijzen verzachten en duurzaamheid toegankelijk maken voor iedereen.

Klimaatexpert Ilse Jansen van het Centraal Planbureau Energie en Klimaat ziet kansen: “Juist nú heeft Nederland een duidelijke koers nodig richting schone energie en een toekomstbestendige economie. Investeren in energiebesparing en groene technologie loont zichzelf terug – niet alleen voor het klimaat, maar ook voor de portemonnee van gewone Nederlanders en het concurrentievermogen van onze bedrijven.” Zo’n groene transitie kan Nederland richting 2030 vele miljarden euro’s opleveren en de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen drastisch terugdringen.